به نام خدا   با سلام     عراق از اواسط دهه هشتاد تا اوایل دهه نود میلادی که بخش هایی از دوران جنگ تحمیلی به ایران را نیز شامل میشود ، پروژه های مختلفی را در زمینه توپخانه و موشکی دنبال کرد که یکی از آن ها پروژه سیستم راکت انداز چندگانه پیشرفته بود. عراق مدت کوتاهی پس از تحمیل جنگ به ایران ، در سال 1981 قراردادی جهت خرید راکت انداز چندگانه آستروس 2 (ASTROS II) را با کشور برزیل منعقد کرد که بخشی از آن قرارداد شامل تولید تحت لیسانس راکت انداز با نام سجیل درعراق بود. اولین فاز پروژه راکت انداز چندگانه عراق با خرید آستروس 2 و تولید تحت لیسانس راکت ها و اجزای آن کلید خورد. این راکت انداز در جنگ 8 ساله با ایران و بعد ها در جنگ با نیروهای ائتلاف توسط عراق مورد استفاده قرار گرفت.   راکت انداز سجیل     فاز دوم پروژه سیستم راکت انداز چندگانه پیشرفته عراق زمانی به اجرا درآمد که عراق با جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی (SFRY) در پروژه راکت انداز اورکان ام 87 شریک شد. در اواسط دهه هشتاد میلادی ، یوگسلاوی به دنبال ساخت یک راکت انداز چندگانه پیشرفته و بومی بود. بدین منظور پروژه ای در موسسه فنی نظامی بلگراد تعریف شد. یوگسلاوی از امکان توسعه داخلی عمده فناوری های مورد نیاز برای این راکت انداز برخوردار بود اما برای تامین مالی پروژه و رساندن آن به مرحله تولید مشکلاتی داشت.در نقطه مقابل عراق به دنبال یافتن شرکای تکنولوژیکی و همکاری برای ساخت مشترک تجهیزات نظامی بود و در عوض اشتراک تکنولوژی و دریافت حق تولید تحت لیسانس ،  حاضر به تامین مالی پروژه ها بود.   عراق شرکای تکنولوژیکی خود را در نقاط مختلف جهان از جمله اروپای شرقی و غربی جستجو میکرد. نیاز متقابل یوگسلاوی و عراق در نهایت موجب همکاری این دو کشور در پروژه ساخت راکت انداز چندگانه شد و بدین منظور کارگروهی مشترک تشکیل و هیئتی از عراق عازم یوگسلاوی شد. پروژه مشترک با عراق جهت ساخت راکت انداز چندگانه ، KOL-15 نام گرفت. در مذاکرات ابتدایی پروژه ، دو گزینه از سوی یوگسلاوی به عراق پیشنهاد گردید که شامل توسعه یک راکت انداز چندگانه کالیبر متوسط با 12 تیوب پرتابگر و برد 50 کیلومتر و یا توسعه راکت انداز چندگانه کالیبر بالا با 4 تیوب پرتابگر و برد 120 کیلومتر بود که در نهایت گزینه اول مد نظر هر دو کشور قرار گرفت و به عنوان پایه توسعه پروژه انتخاب شد.   پس از طی مراحل طراحی ، دو نمونه اولیه از این راکت انداز تولید شد که جهت انجام آزمایشات و تایید قابلیت ها به طرفین پروژه تحویل گردید. در نهایت نمونه اولیه با انجام آزمایشات از سوی هر دو طرف تایید و راکت انداز چندگانه حاصل در یوگسلاوی با نام اورکان ام 87 و در عراق با نام ابابیل 50 شناخته شد. با مشارکت در پروژه KOL-15 ، عراق در کنار راکت انداز سجیل (آستروس 2) ، صاحب راکت انداز چندگانه و پیشرفته دیگری شد که امکان تولید برخی اجزا و بعضا توسعه داخلی آن را نیز داشت. راکت انداز ابابیل  50 برای اولین بار در نمایشگاه نظامی بغداد دراوایل سال 1989(یا بنا بر روایتی اواخر سال 1988) در معرض دید عموم قرار گرفت و البته چندی بعد در رژه نیروهای مسلح عراق نیز به نمایش درآمد.   اورکان 87     ابابیل 50       پروژه اورکان به جهت وقوع مشکلات داخلی ، ناآرامی های سیاسی و در نهایت فروپاشی یوگسلاوی دچار وقفه شد و در نهایت تا اوایل سال 1990 بدون اجرای فازهای توسعه (شامل توسعه به کالیبر های بالاتر و ارائه راکت هایی با برد بیشتر) به صورتی ناقص به اتمام رسید. فروپاشی یوگسلاوی نه تنها پروژه راکت انداز اورکان در این کشور را تحت تاثیر قرار داد بلکه توقف  پروژه آن در عراق را نیز به دنبال داشت و انتقال تکنولوژی و ایجاد زیرساخت های لازم جهت تولید راکت انداز در عراق را (که میبایست در دهه 90 میلادی تکمیل میگردید) در میانه کار و به صورت ناتمام گذاشت.   یک واحد کامل از راکت انداز اورکان ام 87/ابابیل 50 شامل اجزای زیر است : چهار خودروی حامل پرتابگر چهار خودروی پشتیبانی هر کدام حامل 24 راکت ذخیره یک خودروی مدیریت و فرماندهی واحد دو خودروی بررسی توپوگرافی دو خودروی پست دیده بانی و نظارت خط مقدم یک خودروی هواشناسی سه خودروی اول بر اساس حاملی پر تحرک با پیکربندی 8×8 ساخت صنایع خودروسازی FAP ، ساخته شدند که این حامل براساس منابع مختلف مدل های FAP 2832 ، FAP 3235 یا FAP 3232 را شامل میشود. البته کابین هر سه حامل جهت به کارگیری به عنوان بستر نصب تجهیزات راکت انداز ، تغییر داده شده و به تجهیزاتی از قبیل سیستم حفاظت ش.م.ر و ......... مجهز شده اند. علاوه بر آن ، گزینه ای برای تعبیه جایگاه تسلیحاتی با قابلیت نصب تیربار تا کالیبر 12.7 میلیمتر نیز بر سقف حامل ها وجود دارد که در صورت نیاز و در جهت ایجاد قابلیت دفاعی در خودرو اجرا میشود.   خودروی فرماندهی این سیستم ، توانایی مدیریت و کنترل عملیات چهار پرتابگر را دارد و به چندین سیستم رادیویی جهت ارتباط با بخش های مختلف واحد و ایضا به سیستم ناوبری زمینی Teldix ساخت آلمان مجهز است. خودروهای پرتابگر سامانه علاوه بر مجموعه 12 عددی تیوب های پرتابگر ، دارای یک سیستم بارگذاری نیمه خودکار داخلی (built-in) هستند. این سیستم شامل بازویی است که در میان تیوب های پرتابگر قرار گرفته و صرفا در زمان بارگذاری از محفظه خود خارج میشود و در میان تیوب ها قابل رویت است. بارگذاری مهمات در هر یک از تیوب های پرتابگر از طریق این سیستم به حدود 2 الی 3 دقیقه زمان نیاز دارد(زمان لازم برای بارگذاری 12 تیوب در حدود 25 الی 35 دقیقه است).   هدفگیری و اجرای آتش (به طور کلی تمامی مراحل آتشباری) از طریق پنل کنترلی که در داخل کابین خودرو نصب شده ، انجام میشود. از طریق این پنل امکان تعیین و تغییر نرخ آتش (شلیک به صورت تکی یا در تعداد) وجود دارد. تغییر زاویه پرتابگر و هدفگیری ، هم به صورت خودکار (توسط محرک های نصب شده بر پرتابگر) و هم به صورت دستی (به عنوان یک سیستم جایگزین) قابل انجام است. مدت زمان لازم برای شلیک تمامی 12 راکت این سیستم در حدود 40 ثانیه است و خودروی پرتابگر میتواند در مدتی در حدود 1 دقیقه موقعیت را ترک کرده و از آتش ضد آتشبار دشمن در امان بماند.   پرتابگر مجهز به سیستم تصحیح آتش خودکار است که دارای یک دوربین تلویزیونی است. نحوه تصحیح آتش با این سیستم به این صورت است که پیش از شلیک راکت در تعداد ، یک الی دو راکت در جهت هدفگیری شده شلیک میشود که مسیر حرکت آن از طریق دوربین ثبت و ضبط میگردد. در صورتی که مسیر حرکت راکت اول و دوم با یکدیگر و ایضا با اطلاعات وارد شده به سامانه کنترل آتش در زمان هدفگیری پرتابگر منطبق باشد ، مابقی راکت ها نیز شلیک میگردند در غیر اینصورت نسبت به تغییر زاویه پرتابگر و تصحیح آتش اقدام میشود. دوربین تلویزیونی این سیستم که ساخت صنایع بوش آلمان است در سمت چپ پرتابگر قابل رویت است.   1-دوربین تلویزیونی سیستم تصحیح آتش 2- محفظه بازوی بارگذار     بازوی بارگذار     راکت های مورد استفاده در این سامانه با حداقل و حداکثر برد 5 الی 50 کیلومتر در کالیبر 262 میلیمتر هستند که یک کالیبر اختصاصی و غیر استاندارد است. این راکت ها که ام 87 نام دارند با طولی در حدود 4.65 متر و وزنی در حدود 390 کیلوگرم از یک مجموعه دو مرحله ای رانشگر از نوع راکتی بهره میبرند.مرحله اول شامل یک شتاب دهنده راکتی با 10 کیلوگرم سوخت و مدت زمان سوزش 200 میلی ثانیه قادر به تولید نیروی رانشی برابر با 8000 کیلوگرم است که جهت خارج کردن راکت از تیوب و قراردادن آن در ارتفاع مشخص از زمین مورد استفاده قرار میگیرد. مرحله دوم شامل رانشگر راکتی با سوختی به میزان 130 کیلوگرم ، مدت زمان سوزشی به میزان 5 ثانیه و نیروی تولیدی در حدود 18000 کیلوگرم است.   این رانشگر قابلیت پرتاب راکت با حداکثر سرعت 1200 متر بر ثانیه را دارد. حداکثر زمان پرواز راکت در حدود 110 ثانیه و در طی مسافتی برابر با 50 کیلومتر است. حداکثر ارتفاع پروازی راکت  ها نیز بسته به زاویه شلیک در حدود 22 کیلومتر است. راکت های ام 87 دارای چهار ترمز آیرودینامیکی هستند که با باز و بسته شدن آن ها برد راکت بدون تغییر در زاویه شلیک پرتابگر، از 24 کیلومتر تا 50 کیلومتر قابل تنظیم است.  آتشباری کامل از این راکت ها که تعداد 12 راکت (در پرتابگر) را شامل میشود محدوده ای به وسعت 2 الی 4 هکتار را پوشش میدهد که البته به نوع سرجنگی نیز مرتبط است.   راکت انداز اورکان ام 87/ ابابیل 50 به صورت پایه ای دارای سه نوع راکت است که عبارتند از : شدیدالانفجار ضد نفر (APHE) با سرجنگی به وزن 91 کیلوگرم و مجهز به فیوز اینرسیایی با مکانیزم عمل آنی یا تاخیری خوشه ای یا حامل ریز مهمات ضد نفر و ضد تانک (ICM-AT /  ICM AP)  به وزن 91 کیلوگرم ، این راکت قادر به حمل و رهاسازی 288 عدد ریزمهمات ضد تانک با قابلیت نفوذ در 60 میلیمتر زره و یا 420 عدد ریز مهمات ضد نفر است. هر دو راکت حامل ریز مهمات ضد نفر و ریز مهمات ضد تانک به فیوز های الکترونیکی مجهز هستند. حامل ریزمهمات ضد تانک (AT) دارای کلاهکی به وزن 83 کیلومتر و حامل 24 مین KB-2 (مجهز به شکافنده خرج گود  با قابلیت نفوذ 40 میلیمتری) لازم به ذکر است که هم اکنون راکت های دیگری از انواع افزایش برد یافته (برد 65 کیلومتر) نیز برای راکت انداز اورکان موجود بوده یا در دست توسعه است. به طور کلی قابلیت های کلیدی راکت انداز اورکان/ابابیل 50 در زمان ارائه (در دهه هشتاد) را میتوان به صورت زیر ذکر کرد : قابلیت حمل و رهاسازی ریزمهمات در فاصله حداکثر 50 کیلومتری از نقطه شلیک سیستم بارگذاری داخلی نیمه خودکار سیستم تصحیح آتش مدت زمان اماده سازی برای شلیک در حدود 2 دقیقه برخورداری از تیوب های مقاوم دارای پوشش کروم بدون نیاز به تمیزکاری حداقل پنج نمونه مختلف از راکت انداز اورکان توسط یوگسلاوی و صربستان به ساخت رسیده که عبارتند از : اولین نمونه تغییر یافته ساخت جمهوری صرب بوسنی با دو تیوب پرتابگر و نصب شده بر پرتابگر Luna R-65 نمونه تغییر یافته ای از Krupp M-418/37 مجهز به دو پرتابگر اورکان M-96 Orkan II : نمونه تغییر یافته توسط صربستان شامل 4 تیوب پرتابگر اورکان نصب شده بر خودروی Zil-135 و دارای راکت های افزایش برد یافته به میزان 65 کیلومتر Orkan CER : ساخت یوگسلاوی براساس نصب پرتابگر اورکان بر روی شاسی خودروی حامل KamAZ-6350 Dominator M2/12 : سیستم راکت انداز چندگانه توسعه یافته توسط یوگسلاوی دارای 16 تیوب 262 میلیمتری اورکان نمونه های توسعه یافته توسط عراق : این نمونه ها شامل دو راکت انداز النداء و ابابیل 100 است. راکت انداز النداء از نصب 6 پرتابگر 262 میلیمتری ابابیل بر روی پرتابگر تغییر یافته موشک سام 2 ساخته شد. ابابیل 100 نیز طرح توسعه یافته ای از ابابیل 50 است که یک راکت انداز کالیبر 400 میلیمتری با برد 100 کیلومتر است. خودروی حامل این پرتابگر با الگوبرداری از خودروی حامل پرتابگر راکت انداز آستروس برزیلی ساخته شده. راکت مورد استفاده در راکت انداز ابابیل 100 نیز از طراحی و سوخت مشابهی با ابابیل 50 برخوردار بوده و صرفا دارای کالیبر بالاتری است. این راکت انداز که برای اولین بار در نمایشگاه نظامی بغداد در اوایل سال 1989 رونمایی شد از قابلیت حمل ریزمهمات ضد زره (تا تعداد 300 عدد) برخوردار بود.   النداء         ابابیل 100     تاریخچه عملیاتی : این راکت انداز در اروپا و در جریان نبرد های بالکان مورد استفاده قرار گرفته اما هیچگونه شواهدی از استفاده آن توسط عراق وجود ندارد. ناتمام ماندن پروژه و تعداد اندک این راکت اندازها در اختیار عراق میتواند اثباتی برای غیر عملیاتی بودنشان در عراق باشد.   در آخر ذکر این مسئله خالی از لطف نیست که ایران در اواخر جنگ نسبت به خرید راکت انداز های 240 میلیمتری M1985 از کره شمالی و استفاده از آن ها بر علیه عراق اقدام کرد و چندی پس از پایان جنگ و در دهه نود میلادی ،با الگوبرداری و انتقال تکنولوژی از راکت انداز M1985 ، راکت اندازی با نام فجر 3 را در صنایع دفاعی شهید باقری به تولید رساند. پروژه فجر 3 و پروژه ابابیل 50 عراقی به جهت زمانی فاصله قابل توجهی ندارند اما پروژه ابابیل 50 عراق نسبت به فجر 3 ایرانی دارای برتری های قابل ملاحظه ای بود که یک مورد آن تنوع در سرهای جنگی مورد استفاده در راکت ها است.   M1985         نویسنده و مترجم : سینا نوریخانی   هر گونه برداشت از این مطلب صرفا با ذکر نام وبسایت میلیتاری مجاز است