اثربخشی سامانه‌های پدافندی در درگیری‌های گذشته بخش اول: ویتنام شمالی سامانه‌های پدافندی جدیدی همچون باور373 هیچ یک از نقاط ضعف سامانه‌های پدافندی استفاده شده در ویتنام و خاورمیانه را ندارند. اختلافات زیادی در مورد اثربخشی رزمی ثبت شده برای سیستم‌های پدافند هوایی شوری که در دهه‌های گذشته طی جنگ‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است وجود دارد. مقایسه عملکرد ضعیف این سامانه‌ها در خاورمیانه با تاثیر جنگی آن‌ها در جنوب شرقی آسیا جالبترین مورد است. ارتباطی که بین این جزئیات تاریخی مورد بحث قرار گرفته و مبهم وجود دارد این است غالبا در سیستم بروکراسی دفاعی غرب درک کنونی از اثربخشی آخرین نسل سامانه‌های پدافندی روسی، چینی (و ایرانی) بیش از هر زمان دیگری بر پایه چنین دیدگاه‌هایی تعیین می‌شود: "ما در سال 1991 سامانه‌های روسی را به طور کامل منهدم کردیم. پس چرا باید به اثربخشی سامانه‌های فعلی اهمیت دهیم؟" استدلال اخیر بارها مطرح شده است بنابراین این تصور که اثربخشی سامانه‌های پدافندی مدرن با اثربخشی تکنولوژی سامانه‌های دهه 60 و 70میلادی که در خاورمیانه به کار گرفته شده اند تفاوتی ندارد بسیار گسترده است و اغلب آن را باور دارند. واقعیت این است که نسل جدیدتر سامانه‌های پدافندی از جمله اس300 پی ام یو2، اس 400، اچ کیو9 (و باور373) از نظر فناوری پایه و عملکرد اگر بهتر از سامانه پاتریوت آمریکایی نباشند اما نزدیک به آن هستند (البته از نظر من سامانه‌های نامبرده خصوصا اس 400 برتری قابل توجهی نسبت به پاتریوت آمریکایی دارند) و مهمتر از آن هرگز در طی یک جنگ توسط نیروهای هوایی غربی که اسرائیل نیز شامل آن نیز می‌شود به چالش کشیده نشده‌اند. اکنون میزان اطلاعات فنی تفصیلی موجود توسط منابع باز از سامانه‌های پدافندی شوروی به ویژه سام 2 گایدلاین، سام 3 گوآ، سام 6 گین فول و سام 5 گامون حیرت انگیز است. در جنوب شرقی آسیا انحصارا از سامانه سام 2 استفاده می‌شد و باتری‌های این سامانه از میانه 1960 به طور گسترده‌ای در ویتنام شمالی مستقر شده بودند. تعداد این سامانه در منابع مختلف بسیار متفاوت است، اما آمارها متفقا از وجود 50 باتری که به صورت چرخشی در 150 سایت ثابت فعالیت می‌کردند تایید می‌کنند. ارقام مربوط به تعداد شلیک‌ها به ازای هر انهدام با داده‌های اعلامی که از طبقه بندی خارج شده و حاکی از شلیک ده‌ها موشک به ازای هر انهدام است نیز متفاوت می باشد و این تعداد شلیک نیز با بهبود تکنیک‌ها و فناوری سرکوب پدافندی ایالات متحده در طول زمان افزایش پیدا کرده است. فعال شدن فیوز مجاورتی موشک سام2 در نزدیکی جنگنده RF-4C در جریان جنگ ویتنام- 12 آگوست 1967 فرار جنگنده F-105D Thunderchief از موشک سام2 پدافند ویتنام شمالی S-75/SA-2 در درجه اول به عنوان سامانه پدافندی استراتژیک طراحی شده بود و وظیفه آن دفاع منطقه‌ای از اهداف ثابت در برابر هجوم هواگردها در ارتفاع متوسط و بالا بود. موشک این سامانه توسط لینک مرتبط به سامانه هدایت می‌شد و از پیشران سوخت مایع بهره می‌برد. این سامانه برای درگیری از رادار فن سانگ و برای کشف هدف از رادار پی12 اسپون رست استفاده می‌کرد. مدت زمان فعالسازی سامانه معمولا چندین ساعت بود که به مهارت خدمه باتری و همچنین اینکه کدام بخش لازم بود جابجا شود بستگی داشت. شاید یکی از بحث‌‍ برانگیزترین موضوعات در این باره این باشد که بهترین معیار اثربخشی برای ارزیابی نیروی پدافندی ویتنام شمالی چه چیزی است. بیشترین تلفات نیروی هوایی ایالات متحده در ویتنام شمالی توسط توپ‌های پدافندی صورت گرفت. در حقیقت کل تلفات نیروی هوایی آمریکا در بازه زمانی 1964-1973 را که شامل 740 جنگنده تاکتیکی F/RF-4 ، F-105 و F-100 است را می توان به آتش توپخانه پدافندی دشمن در ویتنام شمالی و لائوس اختصاص داد. آمارهای از طبقه بندی خارج شده ایالات متحده نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از این تلفات ناشی از حملات ارتفاع پست به سایت‌های پدافندی است اما بیشتر این تلفات به این دلیل است که جنگنده‌های آمریکایی در حین حمله به دیگر اهدف برای در امان ماندن از پاکت ارتفاع متوسط و بالای سامانه سام2 اقدام به پرواز در ارتفاع پایین می‌کردند. در حالی که میزان خسارت‌ها بر اثر شلیک مستقیم سامانه های موشکی متوسط به نظر می‌رسد، نسبت کیل ریت این سامانه ها در سالهای 1971 تا 1973 برای جنگنده اف4 فانتوم 31.5% بود و همچنین 17 فروند بی52 نیز منهدم شدند که اغلب آن‌ها توسط سامانه های موشکی سرنگون شدند. معمولا پیشتیانی توسط مربیان با تجربه اتحاد جماهیر شوری یا ورشو انجام می‌شد و در نتیجه پدافند هوایی ویتنام شمالی توانست سام 2 را به موثرترین شکل عملی کند، از تحرک محدود آن به طور کامل بهره‌برداری کرد و از سام 2 به عنوان تله‌ای برای هدایت هواگردهای آمریکایی به داخل پاکت آتش توپخانه‌ی پدافندی بهره ‌می‌برد. علاوه بر آن تلاش زیاد برای سرکوب یا از بین بردن سیستم‌های پدافندی بخش زیادی از سورتی پروزها را به ویتنام شمالی شکل می‌داد. خدمه پدافند هوایی ویتنام شمالیدر کنار موشک سامانه سام2 معیار ساده شمارش تلفات مستقیم وارده به انواع تسلیحات دشمن را نمی‌توان به عنوان "معیار اثربخشی" برای ارزیابی تاثیرگذاری و کارآمدی انواع تسلیحات پدافند هوایی در یک محیط تهدیدآمیز در نظر گرفت. بدون سامانه‌های موشکی مستقر در یک عملیات، اثربخشی توپ‌های پدافندی هدایت راداری یا هدایت بصری ضعیف است چرا که هواگرد می‌تواند بدون هیچ مانعی از ارتفاع متوسط و بالا خارج از پاکت مفید سلاح به آن حمله کند. همچنین در جایی که تنها سامانه‌های موشکی حضور دارند و توپخانه پدافندی غایب است هواگردها می‌توانند بدون مانع حمله کنند و از پوشش زمین و محدودیت‌های عملکردی سامانه‌های موشکی و سیستم‌های راداری آنها استفاده کنند. (البته با ورود سامانه‌های کوتاه برد همچون پانتسیر و تور ضعف پدافند در ارتفاع پایین تا حدودی برطرف شده است.) پدافند هوایی ویتنام شمالی بسیار نزدیک از دوره‌های دکترین اتحاد جماهیر شوروی استفاده می‌کرد، این دکترین استفاده از تسلیحات پدافند هوایی که همپوشانی و حمایت متقابل را در پاکت ارتفاع انجام می‌دادند دیکته می‌کرد که تاثیر آن موجب هم افزایی می‌شود به این معنا که هواگردهای دشمن نمی‌توانند بدون خطر در اتفاع بالا یا پست حرکت کنند. در مورد ارزیابی اثربخشی هر یک از سامانه های پدافندی بهتر است تعداد شلیک‌ها برای هر انهدام را محاسبه کرد. مشکل در تجزیه و تحلیل این است بدون وجود داده‌های قاطع در مورد هر دور شلیک، به سختی می‌توان ارزیابی دقیقی را صورت داد. در صورتی که به نظر می‌رسد آمار اولیه تلفات بر اثر توپخانه پدافندی بیش از سامانه‌های موشکی است، سوالاتی همچون: در جایی که سامانه‌های موشکی حضور نداشته اند چه تعداد از انواع هواگردها به محدوده درگیری توپ‌های پدافندی وارد شده‌اند؟ در مقایسه با تعداد باتری‌های سامانه‌های موشکی ویتنام شمالی چه تعداد سامانه‌ی توپخانه پدافندی و به چه تعداد پرسنل و چه هزینه‌ای مستقر شده‌است؟ بمباران فرشی بی52 بر ضد اهداف ویتنام شمالی- این بمب افکن نقش بسزایی در این جنگ ایفا کرد. دو نمونه بارز از کمپین هوایی در ویتنام شمالی وجود داشت که هر دو در دوره اخیر جنگ ویتنام اتفاق افتادند. اولین آن استفاده از جنگنده‌های F-111A در طی سال 1972 و در خلال عملیات‌های Linebacker1/2 است. این جنگنده با استفاده از رادار خودکار تعقیب عوارض زمین در اتفاع بسیار پایین پرواز می‌کرد، و توانست هم توپ‌های راداری و هم سامانه‌های موشکی را شکست دهد و از نظر آماری در هر سورتی پرواز کمترین میزان تلفات را در این کمپین‌ها به خود اختصاص داد. با وجود استفاده سنگین از پردازنده‌های جنگ الکترونیک، هواگردهای پشتیبانی جنگ الکترونیک، جنگنده‌های سرکوب پدافند هوایی، چف و جنگنده‌های اسکورت، بالاترین میزان تلفات در نوع خود در عملیات Linebacker2 مربوط به ناوگان بی52 است که به طور انحصاری توسط S-75 / SA-2 انجام شد. در صورتی که اگر سامانه‌های موشکی حضور نداشت بعید بود هیچ بمب افکنی از این نوع از دست برود. استقرار ناوگان بی52 استراتوفورترس در یک پایگاه آمریکایی در طی جنگ ویتنام 15فروند بی 52 در طی 729 سورتی پرواز از منهدم شد که تقریبا 2 درصد می‌شود. البته میزان خسارت‌ها با توجه به عملیات هماهنگ سرکوب پدافند هوایی ویتنام شمالی محدود است. نکته مهمی که باید ذکر شود این است در زمانی که سامانه‌ پدافند هوایی سام2 ویتنام شمالی بیشتر میزان شلیک‌ها خود را انجام داد اما نتوانست هیچ بمب افکن بی52 را منهدم کند. عاملی که در تحلیل‌های غیر مستقیم در مورد این قبیل کمپین‌ها نادیده گرفته می‌شود بخشی از کل تلاش صرف شده برای پوشش سرکوب دفاع هوایی برای هواگردهای در حال عملیات است. قسمت اعظمی از انواع هواپیماهای تاکتیکی از جمله جنگنده‌های F-111 که در طول کمپین Linebacker II به پرواز در آمدند مستقیما بر ضد سایت‌های پدافندی سام 2 به کار گرفته می‌شدند. هزینه‌های صرف شده و خسارات وارده به طور مستقیم با استقرار سامانه‌های پدافندی در ارتباط است. هر گونه تحلیل عینی در مورد اثرات رزمی سامانه‌های پدافندی در عملیات سرکوب پدافند نتنها باید تلفاتی را که مستقیم توسط سامانه‌های زمین به هوا رخ داده و یا خسارت‌هایی که به وسیله این سیستم‌ها صورت گرفته را در نظر بگیرد بلکه باید اقدامات انجام شده و یا خسارت‌های وارده‌ای را که به دلیل عملیات سرکوب پدافند یا فرار از سامانه‌های پدافندی صورت گرفته را نیز شامل شود. از این دیدگاه سامانه‌های پدافند هوایی شوری موثرترین مولفه در شبکه یکپارچه پدافند هوایی ویتنام شمالی بودند. پرواز موشک سام2 پدافند هوایی ویتنام شمالی ادامه دارد .... ترجمه شده توسط GHIAM