گردونه های جنگی (ارابه های جنگی) از درخشش تا افول در هزاره سوم قبل از میلاد سومری ها صفه ای از الوار که به کمک کام و زبانه به هم متصل شده بود ساخته ، روی چهار چرخ ابتدایی سوار کرده بودند . ارابه را گورخرها می کشیدند و آنها را به یک وسیله نسبتا زمخت پیچیده دور صورت و گردن مهار می کردند که این وسیله نفس کشیدن را برای حیوان سخت می کرد . وزن زیاد این وسیله باعث می شد سرعت آن حداکثر به 12 تا 15 کیلومتر در ساعت برسد . در هزاره دوم پیش از میلاد آریاییان این نوآوری را اخذ کرده و چرخ پره دار و گردونه جنگی را اختراع کردند . گردونه جنگی آریایی در اصل سلاحی برای شکار بود که از چوب سبک و سکویی از رشته های چرمی درهم بافته ساخته می شد به نحوی که بتواند تاب گردونه ران و کماندار را بیاورد . وزن این وسیله از 27 کیلوگرم بیشتر نبود و بدنه آیرودینامیک مدور آن به کاهش مقاومت هوا کمک می کرد . سرعت اسب در تلفیق با سبکی وزن این وسیله موجب شتاب چشمگیر آن می شد . همه این عوامل باعث شد که گردونه بسیار سریع تر حرکت کند و قابلیت تحرک آن بیشتر از نیای سومری اش باشد . در میدان جنگ ، گردونه در مقابل پیاده نظام سه برتری داشت : سرعت ، سکوی مرتفع برای تیراندازی و تحرک . حاصل ترکیب تحرک گردونه و تیراندازی کماندار ، سلاحی ابداعی و ویرانگر بود . امپراتوری هخامنشی گردونه های جنگی را وارد عرصه نبرد کرد . آن ها با نصب داس به انتهای میانی چرخ ها ، گردونه را به کلی دگرگون ساختند و سلاحی مرگبار علیه پیاده نظام دشمن پدید آودند . این گردونه ها صفوف دشمن را می شکافت و تا پشت جبهه دشمن می تاخت . اسب ها چشم بند داشتند و یک تن آنها را می راند که احتمالا جوشن فلس دار به تن داشت . داس گردونه ها و تیر شترسواران صحنه نبرد را مبدل به نمایش یک قتل و عام می کرد . با این حال به نظر می رسد که تعدادی از گردونه ها با گذشت زمان تغییراتی یافته ، بزرگتر شده و ارتفاع آن بالاتر رفت و برای ایجاد بدنه ای مقاوم تر و با حفاظ بیشتر اجزاء جدیدی (احتمالا اجزاء آهنی) به آن اضافه شد و به همین دلیل بر وزن آن افزوده گشت . برای اینکه از قابلیت های گردونه کاسته نشود و به عنوان نیرو محرکه ، به جای 2 اسب ، چهار اسب به آن بسته شد اما با این وجود از قدرت مانور پذیری گردونه کاسته گشت . در نبرد گوگمل داریوش برای خنثی کردن برتری تاکتیکی و نظامی اسکندر ، از گردونه های داس دار استفاده کرد که یک تکنولوژی منسوخ به شمار می آمد . ولی هدف اصلی از انجام این کار جنبه نفوذی آن به همراه سواره نظام سنگین اسلحه بود (شاید تلاشی برای بکارگیری آیین مشت آهنین در عرصه نبرد) . اسکندر به نیروهایش سپرده بود ، که سپرهای خود را به یکدیگر چسبانده و نیزه هایشان را به سپرها زنند که به وسیله اینکار صدای مهیبی در فضا پیچید و اسب های گردونه ها به وحشت افتاده و برگشتند باعث اختلال در صفوف نیروهای داریوش شدند . با این وجود تعدادی از گردونه ها به صفوف مقدونی ها رسیدند اما در عمل گردونه های داس دار در میدان جنگ علیه نفرات تمرین دیده و منظم اسکندر که قبلا در تراکیه با گردونه جنگیده بودند تاثیری اندک داشت . در آن جنگ اسکندر به افراد خود دستور داده بود وقتی گردونه های تراکیایی به صفوف آنها نزدیک می شوند روی زمین دراز کشیده و سپر های خود را به هم قفل کنند . نتیجه آن بود که ارابه های تراکیایی بدون ایجاد خطر روی آنها می غلتیدند ، آنگاه کمانداران اسکندر آنها را از کار می انداختند . در جنگ با داریوش ، اسکندر دستور داد که سپاهیانش در مسیر پیشروی گردونه های داس دار ، رخنه هایی را بگشایند . گردونه ها بی آنکه صدمه ای بزنند از میان آنها رد می شدند و یا در تله می افتادند . در هر دو صورت در معرض زوبین ها و تیر ها بودند . سازماندهی اسکندر در مقابله با ارابه ها ، فالانکس نام داشت . فالانکس استفاده از پیاده نظام زره پوشی بود که در خطوط موازی طولانی در کنار هم می ایستادند ، در یک دست خود سپرهای دایره ای بزرگی گرفته و در دست دیگر، نیزه های بلندی را حمل می کردند . اسب ها آنقدر احمق نبودند که هنگامی که به این خطوط می رسند مستقیم حرکت نمایند به همین دلیل وقتی نیروهای اسکندر از هم باز شده و راه هایی را ایجاد می کردند ، اسب ها به آن سمت متمایل گشته و در تله گرفتار می شدند . به این ترتیب گردونه های داس دار وارد عمل شدند ولی تاثیر آنها خنثی شد . صرفا برای میلیتاری - منابع : سایه های صحرا ، ایران باستان در جنگ –کاوه فرخ تاریخ ایران باستان – حسن پیرنیا تاریخ جنگ های ایران از ماد ها تا به امروز – علی غفوری http://www.camrea.org/2016/11/28/the-persian-war-machine-the-immortals-part-ii https://brewminate.com/phalanx-transformation-of-ancient-greek-warfare-431-331-bce https://battle-of-thermopylae-jbh.weebly.com/weapons-and-the-phalanx.html http://turningpointsoftheancientworld.com/index.php/2017/09/29/rome-magnesia-antiochus-seleucid پی نوشت - با تشکر از برادر ارجمند جناب @MR9 برای معرفی کتاب سایه های صحرا ، ایران باستان در جنگ و دوست گرامی جناب @remo برای در اختیار گذاشتن نسخه انگلیسی این کتاب .