به نام خدا تاکنون بحث ها و صحبت های زیادی درباره اتولودر تانک های مختلف شنیده ایم. این تاپیک را ایجاد کردم تا کلیه مباحث در اینباره در آن متمرکز شود. در این تاپیک اتولودر تانک های مختلف را بررسی کرده و به نقاط ضعف و قوت هر یک خواهیم پرداخت و در ادامه به مقایسه سیستم لود خودکار و لود دستی در تانک های مختلف می پردازیم. تانک ها از نظر نحوه لود توپ اصلی شان به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول تانک هایی هستند که توپ اصلی شان به صورت دستی و توسط شخص لودر لود می شود. فرد لودر گلوله را از انبارک و یا سیستم استورج مهمات تانک تحویل می گیرد و آنرا در داخل چامپر توپ قرار می دهد. در این نوع لود ، توپ اصلی تانک پس از شلیک دریچه چامپر خود را به صورت نیمه باز قرار می دهد و هر زمان که شخص لودر نوک گلوله بعدی را در ابتدای چامپر قرار داد ، این دریچه به طور کامل باز می شود و گلوله با فشار شخص لودر وارد چامپر توپ می شود و پس از آن نیز آماده شلیک است. در واقع شخص لودر تنها گلوله را در دست گرفته و آنرا داخل چامپر توپ قرار می دهد و هیچ عمل دیگری انجام نمی دهد. دسته دوم تانک هایی هستند که لود توپ آنها به صورت خودکار انجام می گیرد. در این نوع تانک ها به جای استفاده از نیروی انسانی ، یک مجموعه دستگاه مکانیکی و یا الکتریکی برای تانک در نظر می گیرند که مهمات را در اختیار می گیرد و پس از هر بار شلیک ، توپ را مجددا لود می کند. این مجموعه اتولودر نام دارد. روس ها سردمدار استفاده از اتولودر در تانک های خود هستند. البته صرفا از بعد تاریخ نمی توان روس ها را اولین استفاده کنندگان اتولودر دانست. چرا که اولین تانک که از اتولودر استفاده کرد ، تانک Strv 103 (همون اس تانک) ساخت سوئد بود. ولی در بین تانک های متعارف و متداول ، روس ها اولین کسانی بودند که بر روی تانک های برجک دار خود اتولودر نصب کردند و البته تی 64 اولین تانک برجک دار جهان بود که به اتولودر مجهز بود. اتولودرهای عملیاتی و فعال در حال حاضر به دو دسته اصلی تقسیم می شوند. دسته اول اتولودر های چرخ فلکی هستند که با نام اتولودرهای Carousel شناخته می شوند. این نوع اتولودرها شامل یک سینی دایره ای شکل در کف و قسمت پایین برجک هستند که معمولا دارای حدود 20 تیوب است که در داخل هر یک از این تیوب ها یک گلوله توپ جای می گیرد. این سینی چرخ فلکی قابلیت چرخش مجزا از برجک را نیز دارد. یک بازوی هیدرولیکی در قسمت انتهای چامپر توپ قرار گرفته است که کار خارج کردن گلوله از تیوب و پس از آن انتقال آن به چامپر را انجام می دهد. گلوله های تانک های روسی به صورت دو بخشی هستند. یعنی پرتابه و پروپلنت به صورت دو قسمت مجزا از هم بودند. برای استفاده از این مهمات ، اتولودر به دو چرخ فلک حامل مهمات مجهز می شد. چرخ فلک اول به صورت افقی در کف برجک قرار می گرفت که پرتابه ها درون آن قرار می گرفتند. چرخ فلک دوم نیز به صورت عمودی (در تی 80 و تی 64) در پشت چرخ فلک اول به صورت زاویه قائمه قرار می گرفت. ابتدا پرتابه و سپس به دنبال آن پروپلنت در داخل چامپر قرار می گرفت. ریتم آتش تانک های روسی مجهز به اتولودر ، بسته به نوع اتولودر و نوع مهمات مورد استفاده ، از 7 تا 10 ثانیه متغیر بود. تی 64 اولین تانک روس ها بود که به اتولودر چرخ فلکی مجهز شده بود. این تانک می توانست هر 7 ثانیه یک گلوله را شلیک کند. تانک بعدی تی 72 بود. تی 72 از یک اتولودر پیچیده تری استفاده می کرد که ریتم آتش آن بسته به نوع مدل تانک و نوع مهمات مورد استفاده از 8 تا 10 ثانیه متغیر بود. اتولودری که بر روی تی 72 نصب شده بود ، در واقع ضعیف ترین طراحی را داشت. در کنار معایب فراوانی که اتولودرهای روسی در این دوره داشتند ، بزرگترین ضعف اتولودرهای روسی ، عدم تغییر زاویه لود بود. به عنوان مثال فرض کنید که لوله توپ تی 72 در زاویه 30 درجه قرار دارد. زمانی که تانک قصد لود مجدد توپ را دارد ، می بایست لوله توپ در زاویه 0 درجه قرار بگیرد. یعنی موازی با شاسی تانک. در غیر این صورت بازوی اتولودر قادر نخواهد بود گلوله را در داخل چامپر قرار دهد. این یکی از بزرگترین ضعف اتولودرهای روس ها بود. اما بزرگترین ضعف اتولودر های روس ها مساله تامین امنیت مهمات و پرسنل تانک ها بود. از آنجایی که اتولودر در داخل برجک قرار گرفته بود و مهمات را بر روی خود حمل می کرد ، اگر کوچکترین اثری از تسلیحات ضد تانک دشمن به تاننک وارد می شد و صدمات وارد شده بر تانک داخل برجک تانک هم می شد ، در این صورت تانک به شدت منفجر می شد و تقریبا خدمه هیچ شانسی برای زنده ماندن نداشتند. تصاویر زیادی که از تی 72 های منهدم شده در نت وجود دارد ، در بیشتر آنها دیده شده است که برجک تی 72 به شدت منفجر شده و از شاسی تانک جدا شده است که علت این امر این است که مهمات توپ در زیر برجک و بدون حفاظ قرار گرفته است و برخورد کوچکترین اثرات انفجاری به این چرخ فلک حامل مهمات باعث انفجار کل مهمات و به تبع آن انفجار درون برجک و پرتاب آن به بیرون است. روس ها در نسل بعدی تانک شان ، یعنی تی 80 ، اتولودر تانک های تی 72 و تی 64 را مورد مطالعه مجدد قرار دادند و سرانجام اتولودر جدیدی را طراحی کردند که بیشتر شبیه به اتولودر تی 64 بود. این اتولودر بر روی تانک های سری تی 80 نصب شد. این اتولودر قادر بود که توپ را در هر زاویه ای لود کند و همچنین صفحاتی از زره غیر انفجاری نیز بر روی این چرخ فلک تعبیه شده بود که به عنوان مانعی بین مکان استقرار پرسنل تانک و چرخ فلک حامل مهمات بود. تی 80 عملا در هیچ نبردی شرکت نکرد ، اما بعدها مشخص شد که این صفحات تاثیر چندانی بر حفاظت ندارند. از آنجایی که تی 90 نیز از برجک و سیستم تسلیحاتی تی 80 یو استفاده می کند ، زمانی که روس ها می خواستند که برجک تی 80 یو را بر روی شاسی تی 72 نصب کنند و تانک تی 90 را بسازند ، بسیار بر روی مساله حفاظت مهمات آن تاکید کردند. به طوریکه صفحاتی سه لایه در قسمت زیرین اتولودر و همچنین بالای آن در نظر گرفتند. این صفحات ، اتولودر را هم از جانب خطراتی که از زیر تانک واقع می شوند مثل انواع مین های ضد تانک و انواع IED و هم از جانب خطراتی که از بالای تانک واقع می شوند ، حفظ می کند. البته خود روس ها هم ادعا ندارند که این نوع محافظت از مهمات ، بهترین نوع حفاظت از مهمات تانک است. اما در هر صورت تی 90 در بین تانک های شرقی و همچنین تانک های روسی دارای بهترین نوع حفاظت از مهمات است. اما الزاما در بین سایر تانک ها دارای بهترین حفاظ نیست. این موضوع در ادامه مقاله مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اتولودری که بر روی تانک های تی 90 نصب شده است ، عمدتا مورد بازبینی و تغییر نسبت به مدلهای اولیه قرار گرفته اند و بیشتر ضعفهای اتولودر های قبلی تانک های روسی را ندارند. اتولودر تی 90 قادر است هر 6.6 ثانیه یک بار توپ تانک را لود کند. پس از روسیه و شوروی سابق نیز کشورهای عضو پیمان ورشو و کشورهایی که متحد شوروی به شمار می رفتند در تانک های خود از اتولودرهای چرخ فلکی استفاده کردند که تقریبا همه آنها از اتولودر تانک های روسی الگو برداری شده بود. اما روس ها تنها کسانی نبودند و نیستند که از اتولودر در تانک های خود استفاده کردند. در اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990 ژاپن در طراحی تانک جدید خود از اتولودر استفاده کرد. تانک جدید ارتش ژاپن که با نام تایپ 90 شناخته می شد ، مجهز به یک اتولودر از نوع زنجیری بود. همانطور که گفتیم اتولودرها دو دسته هستند : دسته اول اتولودرهای چرخ فلکی که در تانک های شرقی و روسی استفاده می شوند و دسته دوم اتولودرهای زنجیری و یا Bustle هستند که تانک های غربی از این نوع اتولودر استفاده می کنند. این نوع اتولودرها شامل یک زنجیر شبیه به نوار فشنگ هستند که (مشابه نوار فشنگ) مجهز به تیوب هایی هستند که مهمات را در خود نگاه می دارند. هر یک از این تیوب ها مجهز به یک میکرو پروسسور است که نوع مهمات محموله خود را به کامپیوتر مرکزی تانک گزارش می دهد و در صورت نیاز و دستور کامپیوتر ، میکرو پروسسور تیوب را در مقابل چامپر توپ قرار می دهد. این مجموعه نوار زنجیری در قسمت پشت برجک و در محیطی کاملا مجزا از محل استقرار پرسنل قرار می گیرند. این محیط قسمت پشت برجک است و به جز زره اصلی تانک ، با زره های مجزا و اضافی نیز پوشانده می شود. در بین تانک های غربی ، حفاظت شده ترین قسمت تانک که به سنگینترین و شدیدترین لایه های زرهی مجهز شده است ، همین محل استقرار مهمات تانک است. حتی تانک های غربی که فاقد اتولودر هستند نیز محل استقرار مهماتشان دارای بیشترین حفاظت زرهی است. از آنجایی که اتولودر در مکانی مجزا از خدمه نگهداری می شود و به شدیدترین وضع ممکن به لایه های زرهی مجهز شده است ، به همین خاطر احتمال انفجار این قسمت در تانک های غربی بسیار ضعیف است. این قسمت با لایه های مختلفی از زره های گوناگون از محل استقرار پرسنل تانک جدا می شود. در این نوع اتولودر ، مهمات به صورت موازی و هم محور با لوله توپ قرار می گیرد و زمانی که نیاز به لود توپ باشد ، ابتدا دریچه کوچک اتاقک مهمات تانک باز می شود و سپس با یک حرکت سریع توسط بازوی الکترونیکی ، گلوله به داخل چامپر هدایت می شود. این روشی است که فرانسوی ها و ژاپنی ها برای اولین بار آنرا به کار گرفتند. البته ناگفته نماند که این طرح 20 سال قبل از تاریخ مذکور یعنی در اواخر دهه 1960 توسط ژاپن بر روی تانک های تایپ 74 خود به اجرا درآمد. ولی به دلیل برخی مشکلات در ادامه از تانک مذکور حذف شد و همان لود دستی برای آن در نظر گرفته شد. در هر صورت تانک تایپ 90 ژاپنی اولین تانک غربی و غیر روسی بود که به اتولودر مجهز شده بود. اتولودری هم که بر روی تایپ 90 نصب شده بود ، کاملا متفاوت از اتولودر تانک های روسی بود و از خیلی جهات کاملتر و به مراتب بهتر و فنی تر از اتولودرهای روسی طراحی شده بود. در این نوع اتولودر (اتولودر زنجیری) مهمات در محفظه ای کاملا جدا از پرسنل تانک در پشت برجک و به موازات و راستای لوله توپ قرار می گیرند و این محفظه نیز به شدت زرهی می شود و احتمال انفجار آن نیز به حداقل ممکن می رسد. حتی در صورت انفجار این محفظه ، به دلیل اینکه این محفظه از محفظه استقرار پرسنل به وسیله لایه های سنگین زرهی کاملا مجزا می شود ، نیز آسیبی به پرسنل تانک وارد نمی آید. مدت کوتاهی پس از رونمایی و تولید انبوه تانک تایپ 90 از سوی ژاپن ، فرانسه نیز تانک جدید خود را رونمایی کرد. تانک جدید ارتش فرانسه که همان تانک AMX 56 یا همان لکلرک بود نیز به یک اتولودر زنجیری ، مشابه اتولودر تانک تایپ 90 ژاپنی ، مجهز شده بود. اتولودر این دو تانک بسیار به هم شبیه هستند و از خیلی جهات شبیه به هم عمل می کنند. حتی به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نظامی ، طراحی اتولودر این دو تانک به صورت مشترک انجام گرفته است. طراحی بسیار بهتر اتولودرهای زنجیری تانک های غربی ، به زودی برتری خود را نسبت به اتولودرهای روسی نشان داد. اتولودرهای جدید غربی ها قادر بودند توپ تانک خود را در هر 4 الی 5 ثانیه یک بار لود کنند. اتولودر لکلرک قادر بود که هر 5 ثانیه یک بار توپ را لود کند و اتولودر تایپ 90 نیز در هر 5 ثانیه یک بار توپ را لود می کرد. یعنی ریتم آتش 12 گلوله در دقیقه را برای تانک فراهم می کردند. این رقم برای بهترین طراحی اتولودر شرقی که متعلق به تانک تی 90 روسی بود ، شامل 6.6 ثانیه بود که به عبارتی ریتم آتش 9 گلوله در دقیقه را برای تانک فراهم می کرد. ضمن اینکه از نظر حفاظت مهمات نیز کاملا برتر از اتولودر روسی بود. اما غربی ها هم در جا توقف نکردند و در ادامه تحقیقات خود اتولودرهای جدیدتری نیز طراحی کردند که کاملتر از اتولودرهای قدیمی بود. تانک کی 2 بلک پانزر ساخت کره جنوبی که در حال حاضر جزء پیشترفته ترین تانک های جهان به شمار می رود به یک اتولودر جدید مجهز شده است که می تواند هر 4 ثانیه یک بار توپ را لود کند. یعنی ریتم آتش 15 گلوله در دقیقه را برای تانک فراهم می کند. اتولودر تانک کی 2 بسیار شبیه به اتولودر تانک لکلرک است و به احتمال زیاد از روی آن الگو برداری شده است. اتولودر این تانک از نوع زنجیری است و بسیار پیشرفته است. تانک فوق مدرن تایپ 10 – TK - X ساخت ژاپن نیز از یک اتولودر پیشرفته استفاده می کند. اتولودر تانک ژاپنی نیز از اتولودر قدیمی تر ژاپن بر روی تانک تایپ 90 الگوبرداری شده است و از نوع زنجیری است. به احتمال قوی این تانک نیز قادر به اجرای ریتم آتش 15 گلوله در دقیقه می باشد. هویتزرها از سیستم های لود کاملا مجزایی استفاده می کنند که سیستم لود آنها کاملا متفاوت از سیستم لود خودکار تانک ها است. البته برخی هویتزرها نیز از سیستم لود خودکار مشابه اتولودر تانک ها استفاده می کنند. مثل هویتزر قدرتمند آرچر که از یک اتولودر زنجیری استفاده می کند و قادر به اجرای ریتم آتش 9 گلوله در دقیقه می باشد. تصاویری از تی 72 های منهدم شده همانطور که می بینید این تانک به دلیل ضعف حفاظت مهمات به بدترین شکل ممکن منهدم می شود. ورود کمترین اثر حملات ضد تانک به داخل برجک سبب انفجار شدید و پرتاب برجک به بیرون از شاسی می شود. هویتزر قدرتمند آرچر که به یک اتولودر زنجیری مجهز شده است و دارای ریتم آتش 9 گلوله در دقیقه است. لکلرک ، اولین تانک اروپایی مجهز به اتولودر تانک قدرتمند تایپ 90 ارتش ژاپن ، اولین تانک غربی مجهز به اتولودر تایپ 10