http://i18.tinypic.com/2zptra0.gif
لاکهید C-130 هرکولس یک هواپیمار چهار موتوره توربوپراپ است که توانایی پرواز و فرود در باندهای کوتاه و نا مناسب را دارد. (موتورهای Turboprop از انواع موتورهای جت هستند که برای چرخاندن پروانه بهینه سازی شده اند.)
این هواپیما برای جابجایی نیرو و محموله های نظامی ساخته شده است اما امروزه با توجه به کارایی زیادی که دارد در ماموریت های مختلف مانند ماموریت های هواشناسی، نجات و امداد ، سوخت گیرهای هوایی، ماموریت های آتش نشانی و حتی برخی حمله های نظامی، از آن استفاده می شود.
هرکولس C-130 که در اصل بعنوان یک هواپیما برای انجام عملیات های عمومی طراحی و ساخته شده است، الهام گرفته شده از طرح هواپیماهای جنگ جهانی دوم نظیر C-119 ، C-47 و C-46 در جنگ کره (به سال 1950) بوده است.
در نیاز سنجی های اولیه، توانایی های اصلی زیر برای این هواپیما در نظر گرفته شده بود :
1- بتواند 92 نفر نیروی معمولی یا 64 نفر نیروی کاملآ مجهز را حمل کند.
2- بتواند در باندهای خاکی، نامناست و کوتاه پرواز یا فرود داشته باشد.
3- در سطح زمین با سرعت کم بتواند حرکت کند تا امکان تخلیه بار داشته باشد.
4- دارای درب ورود و خروج برای وسایل نقلیه و نیروها بصورت مجزا باشد.
5- امکان حمل کردن اداوت سنگین توپخانه و بولدوزر را داشته باشد.
6- در صورت بروز مشکل برای یک موتور بتواند به پرواز ادامه دهد.
http://www.supload.us/thumbs/default/750px-C-130_Hercules_over_Santa_Cruz_Island.jpg
شرکت لاکهید (Lockheed) در دوم جولای سال 1951 پیشنهاد ساخت هواپیمایی با عنوان Lockheed 82 را ارائه کرد و ساخت اولین گونه آن در 23 آگوست سال 1954 تحت عنوان YC-130 در یکی از کارخانه های این شرکت در کالیفرنیا به اتمام رسید. نمونه آزمایشی توانست اولین پرواز خود را در 61 دقیقه با موفقیت به انجام برساند.
پس از چند پرواز دیگر و ساخت نمونه آزمایشی دوم و اطمینان از صحت عملکرد هواپیما، تولید انبوه آن به کارخانجات شهر ماریتا (Marietta) در جورجیا (Georgia) منتقل شد و در اولین مرحله بیش از 2000 فروند از هواپیمای C-130 تولید شد.
در ساخت اولین سری از هواپیماهای C-130 از موتورهای سه ملخ Allison T56 (توربوپراپ Turboprop) تولیدی شرکت رولز - رویس (دومین تولید کننده موتورهای هواپیما در جهان پس از جنرال الکتریک) که پروانه های هریک دارای سه تیغه با زاویه 120 درجه نسبت به هم بودند، استفاده شد. تحویل این هواپیماها با نام C-130A از دسامبر سال 1956 آغاز شد و تا سال 1959 (که نسخه جدیدتر آنها یعنی C-130B تولید شد) ادامه داشت. نسخه جدید دارای موتور تقویت شده با پروانه ای متشکل از چهار تیغه بود.
پس از آن بتدریج گونه های خاص این هواپیما برای حمل بار، نفربرهای زرهی و غیره ... با امکانات مختلف تا سال 1970 ساخته شد . بعنوان مثال C-130R و C-130T مخصوص نیروی دریایی آمریکا تهیه شدند که مجهز به تانکرهای سوخت خارجی و تجهیزات دید شبانه و ... بودند.
http://www.supload.us/thumbs/default/800px-Starlifter_cockpit_hg.jpg
نسل جدید
در سال 1970 شرکت لاکهید نوع جدیدی از هواپیماهای C-130 را با موتورهای جدید جت توربوفن (Turbofan) تولید کرد که نیاز به پروانه نداشتند. پس از آن در سال 1980 نیروی هوایی آمریکا پروژه ای را مطرح کرد تا طی آن بتدریج استفاده از C-130 کنار گذاشته شود اما پس از چند سال این پروژه کنار گذاشته شد و این کشور کماکان به استفاده از این هواپیما ادامه داد.
مدل C-130J از جدیدترین گونه های این هواپیما است که هنوز هم تولید می شود و بسیار شبیه به مدلهای کلاسیک اولیه آن است. موتور آن از نوع رولز - رویس مدل Allison AE2100 است که مجددآ بصورت موتور های توربوپراپ اما با پروانه های شش تیغه ای ساخته شده است. در ساخت این مدل از آخرین تجهیزات الکترونیکی استفاده شده است بگونه ای که تنها با دو خلبان می توان آنرا هدایت کرد و دیگر نیازی به مهندس پرواز نیست.
همچنین با وجود هزینه های کمتری که برای نگهداری و پرواز این هواپیمای جدید لازم است، امنیت پرواز این نوع هواپیما نسبت به مدلهای قبل بیش از 27 درصد بالاتر رفته است. اولین مدل از هواپیماهای سری J در سال 1999 به بازار تحویل شد. این مدل از هواپیماها هم اکنون در نیروهای هوایی آمریکا، استرالیا، دانمارک و ایتالیا استفاده می شود. برخی شرکت های آلمانی نیز اخیرآ اقدام به خرید یا اجاره این هواپیماها کرده اند تا از آنها برای ترابری نظامی استفاده کنند.
کاربری
C-130 می تواند برای نقل و انتقال محموله هایی با وزن حدود 19 تن مورد استفاده قرار بگرید. امکاناتی نظیر چرخ تسمه هایی که در کف هواپیما قرار میگیرد به آن کمک می کند که بتوان بسادگی بارهای مختلفی را از زمین به درون آن هدایت کرد. هواپیما دارای سکویی شیب دار (Ramp) در انتها است که توسط آن بار یا خودروهای نظامی و غیر نظامی بسادگی می توانند وارد این هواپیما شوند.
این هواپیما در حالتی که به عنوان نفربر مورد استفاده قرار گیرد می تواند تا 92 نفر از نیروهای نظامی (یا غیر نظامی) را با خود حمل کند. اگر هدف حمل چترباز با تجهیزات و امکانات زیاد باشد، C-130 می تواند تا 64 نفر چترباز با تمامی لوازم همراه را حمل کند. در کاربردهای امداد و نجات این هواپیما می تواند حدود 74 مجروح و بیمار بعلاوه دو پزشک یا پرستار را با خود حمل کند.
http://www.supload.us/thumbs/default/C130-Forrestal.jpg
مخازن سوخت
بالهای این هواپیما دارای چهار مخزن سوخت یکپارچه هستند؛ همچنین دو مخزن خارجی که زیر بالها قرار دارند که در مجموع می توانند در حدود 9530 گالن سوخت را برای هواپیما حمل کنند.
سیستم برق
C-130 عمومآ شاملی پنج ژنراتور با توان 40 کیلو ولت آمپر است که چهار عدد از آنها توسط موتورهای پرواز به تولید برق می پردازند و یکی از آنها بطور مستقل کار می کند. در برخی از مدل ها ژنراتور پنجم که مستقل کار می کند توانی معادل 20 کیلو ولت آمپر دارد. برق مستقیم استفاده شده در این هواپیما 24 ولت است که از طریق مدارهای یکسوکننده و نیز یک باطری 24 ولت 36 آمپر ساعت تهیه می شود.
حوادث مهم رخ داده برای این هواپیما
در هفدهم آگوست سال 1988 هنگامی که هواپیمای C-130 حامل محمد زیاء الحق رئیس جمهور پاکستان تازه از باند فرودگاه باهاوالپور(Bahawalpur) بلند شده بود، دچار مشکل فنی گشت و منفجر شد. تمام سرنشینان این هواپیما که شامل سفیر و یک ژنرال آمریکایی نیز بودند جان خود را از دست دادند.
در 30 ام ژانویه سال 2005 نیز یک هواپیمای هرکولس با ده سرنشین هنگامی که از فرودگاهی در بغداد بلند می شد با اسلحه سبک از زمین مورد حمله نظامی قرار گرفت و پس از 24 دقیقه به دلیل آتش سوزی در باک سمت راست و عدم توانایی کنترل هواپیما توسط خلبان، هواپیما سقوط کرد و تمام سرنشینان آن جان خود را از دست دادند.
http://www.supload.us/thumbs/default/untitledM.gif
هرکول شناور
برنامه ام سی-130 جی و تبدیل ناوگان هرکولسهای عملیاتی به یک هواگرد آبخاکی
نیروی هوایی ارتش ایالات متحده بعنوان یکی از چند کاربر بزرگ هواگردهای ترابری تاکتیکی سی-130 درصدد است تا در قالب یک برنامه بروزرسانی ، هرکولسهای در خدمت را به قابلیت دوگانه برخاست و فرود از روی آب یا زمین مجهز نماید . در همین راستا ، برنامه جدید پیشنهادی برای ناوگان فوق ، اضافه نمودن توانمندی برخاست و فرود از روی آب است که این امر ، شعاع عملیاتی این ناوگان را به نسبت افزایش خواهد داد که به اعتقاد برخی تحلیلگران نظامی ، این پروژه ، عمدتا برای افزایش قابلیتهای رزمی عناصر نیروهای عملیات ویژه ارتش بوده و قرار است تا چند سال آینده تکمیل شود .
گونه پایه MC-130J
تلاشی جدید برای احیاء نقش هرکولس
درسالهای نه چندان دوری که از آغاز عملیاتی شدن هواگردهای ترابری تاکتیکی هرکولس می گذرد ، تلاش های مکرری برای طراحی گونه نشست و برخاست آبخاکی هرکولس انجام شده که مجموعه این برنامه ها ، شامل طراحی مجدد بدنه بصورت یک وسیله شناور یا اضافه نمودن یکسری شناورهای ویژه به بدنه اصلی هرکولس می شد ،اما بدلایل مختلف ، این برنامه ها، از مرحله آزمایشهای اولیه فراتر نرفت و درنهایت ، تا اواخر دهه 90 میلادی ،تمامی این برنامه ها متوقف شد .
فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی ارتش ایالات متحده
اما برای ارائه یک گونه جدید از نسخه آبخاکی هرکولس ، تلاش مجددی از ماه مه سال 2021 آغاز گردید که تنها در میانه سپتامبر همین سال جزئیات آن اعلام شد . براساس داده های منتشر شده ، این برنامه به پیشنهاد فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی ارتش ایالات متحده (AFSOC) کلید زده شده که تعدادی از سازمان های نظامی و غیرنظامی این کشور با مشارکت درآن ، درصدند تا امکان معرفی یک هواگرد ترابری تاکتیکی آبخاکی را با استفاده از فناورهای پیشرفته فعلی بررسی نمایند .
بااین حال ، این پروژه که بیشتر برای رفع نیاز واحدهای عملیات ویژه در حال توسعه است ، یک هواگرد ترابری تاکتیکی ام سی-130 جی را بعنوان پیکربندی آزمایشی در نظر گرفته که با توجه به هدف این برنامه ، شناسه MC-130J MAC (Amphibious Capability/MAC) به آن داده شده است .
اما هدف اصلی این برنامه بطور دقیق ب چه فلسفه ای پایه گذاری شده ؟ به اعتقاد برنامه ریزان یگان عملیات ویژه نیروی هوایی ، چیزی در حدود 70 درصد سطح کره زمین را آب فراگرفته و در راهبرد فعلی پنتاگون ، مبداء آغاز هرگونه عملیات رزمی برای نیروهای ویژه ، خطوط ساحلی و جزایر است و با توجه به اینکه هواگردهای ترابری سی-130 به شکل پایه ، قابلیت پرواز در همه گونه شرایط آب و هوایی و حتی قابلیت نشست و برخاست از روی عرشه ناوهواپیمابر را دارند ، اما تا کنون توانمندی اصلی مورد نیاز ، یعنی تجهیز این هواپیما به سامانه های نشست و برخاست از روی آب ، بدان اضافه نشده است .
بر همین اساس و به منظور گسترش و اضافه شدن این توانمندی ، تقویت سازه هواپیما و برخی تغییرات در سیستم های اصلی می بایست در اولویت قرارگیرد . درواقع ، با اضافه شدن این پتانسیل به سی-130 ، این هواپیما خواهد توانست تا محموله های استاندارد نیروی هوایی را در هرنقطه ای از جهان ، از جمله گستره وسیع اقیانوسها تحویل داده و از این بابت ، وابستگس نیروی هوایی را به فرودگاه های زمینی کاهش دهد که این امر بطور طبیعی ، ثبات عملیات رزمی را در میدان جنگ افزایش می دهد.
اقدامات برنامه ریزی شده در عمل
طبق آخرین گزارشهای موجود ، کار بر روی برنامه MAC با مشارکت چند سازمان دولتی و تجاری در حال انجام است که به 5 مرحله اصلی ، از مطالعات اولیه تا ساخت و آزمایش در شرایط واقعی تقسیم می گردد . بر همین اساس ، این روند نزدیگ به 17 ماه طول خواهد کشید که اگر وقفه ای در این برنامه ایجاد نشود ، به احتمال بسیار زیاد ، برنامه فوق در اوایل سال 2023 رونمایی می گردد . با این حال ، شکل ظاهری این نمونه جدید قبلا مشخص شده ، چنانکه در ماه مه هواپیمای MC-130J برروی شناورهای بزرگ به نمایش گذاشته شد ، در حالی که اخیر ، واحد عملیات ویژه نیروی هوایی ، تصاویر جدیدی را منتشر نموده است .در این تصاویر ، از تجربیات و پیشرفتهای لاکهید- مارتین که در گذشته مجموعه ای از شناورهای سازگار شده با بدنه هرکولس را طراحی نموده ، استفاده می گردد که این امر ضمن کاهش هزینه ها ، روند اجرای پروژه را تسریع می نماید .
مشکلات فنی
درصورتی که تحلیل در این زمینه ، براساس داده های موجود صورت پذیرد ، واحد عملیات ویژه نیروی هوایی و سایر مشارکت کنندگان ، احتمالا گزینه تغییر بدنه اصلی را کنار خواهند گذاشت و راه حل ساده تری را برخواهند گزید که همانا شناورهای قابل جداشدن از بدنه است که تاکنون دو طرح دراین زمینه ارائه شده که هرکدام ویژکی خاص خود را دارند .
اولین گونه ارائه شده برای این برنامه ، حذف ارابه های فرود از سازه هواپیماست که به جای آن ، پایه ها و خرپاهای متصل به شناورها ، به جای آنها نصب می شود ،در حالی که در طرح دومی ، تمامی اجزاء حفظ شده ولی ابعاد شناور متناسب با نیاز تغییر می یابد . در این طرح ، شناورهای اضافه شده به بدنه ، نزدیک به دو سوم از طول بدنه هرکولس را در بر می گیرند ، در حالی که برای حرکت روی باند های متعارف خشکی ، یکسری ارابه های فرود در زیر این شناورها تعبیه شده که قابلیت جابه جایی را از آب به خشکی ، بدان خواهند داد.
با تمامی این فرض ها ، تحلیلگران واحد عملیات ویژه نیروی هوایی معتقدند که این پروژه ، پتانسیل بسیار بالایی را در اختیار دارد و فرماندهی نیرو نیز تمامی تلاش خود را برای تحقق آن بکار بسته است . اما آنچه که واضح است ، برنامه نوسازی هرکولس برای نیل به هدف فوق ، با محدودیتهای جدی روبرو است و مشکلات قابلی توجهی وجود دارند که می بایست حل شوند .
بعنوان مثال ، شناورهایی که بتوانند وزن سی-130و محموله های آن را که گاهی به چند تن خواهد رسید را تحمل کنند ، می بایست با دقت بالایی طراحی و تولید شوند که این ، از میزان حمل بار استاندارد هرکولس خواهد کاست . علاوه بر این ، حجم بزرگ شناورهای فوق الذکر به شکل جدی کاراکترهای آیروداینامیک هواپیما را تضعیف می کند ، چراکه مساحت کل هواپیما با نصب این شناورها ، افزایش می یابد که نتیجه اصلی آن افزایش مقاومت هواست . مضاف بر آن ، بازآموزی خذمه هواپیما و پرسنل فنی مطابق با نیازمندیهای جدید ، هزینه ای به مراتب افزون تر را به نیروی هوایی تحمیل خواهد کرد .
آینده مبهم
اگر چه عزم نیروی هوایی برای تبدیل هرکولس ها به یک هواپیمای آبخاکی ، جدی به نظر می رسد ، اما نتایج آن قابل پیش بینی نیست . این برنامه یکسری معایب بسیار جدی را بخود می بیند که میتواند عملکرد مورد نیاز را دچار اخلال کند . با این وصف ، در یکسال و نیم آینده ، اجرایی بودن این برنامه مشخص خواهد شد . هرکولس های نیروی هوایی هم اکنون شصت و پنجمین سال خدمت خود را پشت سر می گذارند و در طول این سالها ، ارتقاء های قابل ملاحضه ای را بخود دیده اند و حتی گونه های کاملا جدیدی از آنها بصورت عملیاتی بکار گرفته شده است ، اما باید دانست که قابلیتهای این پرنده نیز یکسری محدودیتها را بخود می بیند.
پی نوشت :
1- بن پایه
2--استفاده از مطالب برگردان شده به پارسی در انجمن میلیتاری ، براساس قاعده " رعایت اخلاق علمی " منوط به ذکر دقیق منبع است . امیدواریم مدعیان رعایت اخلاق ( بخصوص رسانه های مدعی ارزشمداری ) بدون احساس شرمندگی از رفرنس قرار گرفتن بزرگترین مرجع مباحث نظامی در ایران ، از مطالب استفاده نمایند .