غني‌سازي ليزري با قدمت سه دهه در ايران

[milad11110 12]

برنامه‌هاي تسليحاتي راهبردي ايران: يك ارزيابي شبكه‌اي
اتم‌هاي اورانيوم 235 و اورانيوم 238 با استفاده از گاز، تركيب و سپس در معرض اشعه ليزر قرار مي‌گيرند. ليزرها در فركانس‌هاي مختلف، تنظيم و سپس به طور انتخابي، اتم‌هاي اورانيوم 235 را يونيزه مي‌كنند و سپس اين اتم‌ها در بشقاب‌هايي كه با برق ساكن، شارژ شده‌اند، جمع‌آوري مي‌شوند. شيوه جايگزين كه MLIS است، از UF6 به عنوان مواد اوليه و تغذيه‌اي استفاده مي‌كند و آن را در معرض اشعه ليزر قرار مي‌دهد تا موجب شكسته شدن مواد شيميايي نوري مولكول‌هاي UF6 ـ كه حاوي اورانيوم 235 هستند ـ شود. اين مولكول‌ها جمع‌آوري و سپس به پودر جامد تبديل مي‌شوند. ايران همانند تلاش‌هايش براي توسعه سانتريفيوژ و فناوري عمل‌آوري مجدد، نخست كوشش كرد، برنامه تحقيق و توسعه ايزوتوپ ليزري را از آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پنهان سازد. برنامه ليزري كه در آزمايشگاه ليزري لشكرآباد، واقع در 40 كيلومتري غرب تهران انجام مي‌شود، براي نخستين بار توسط شوراي مقاومت ملي ايران در 21 مي 2003 افشا و علني شد.

آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بنا بر اعلام‌ها و اطلاعاتي كه از شوراي مقاومت ملي ايران دريافت مي‌كرد، در ماه مي سال 2003، خواستار بازديد از آزمايشگاه ليزري مزبور شد. ايران در ابتدا داشتن هرگونه برنامه غني‌سازي ليزري در لشكرآباد را تكذيب كرد و بعد تجهيزات غني‌سازي ليزري در آنجا را پيش از اين‌كه به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اجازه دهد در آگوست 2003 از لشكرآباد بازديد كند، به مركز تحقيقات هسته‌اي براي امور كشاورزي و دارويي در كرج منتقل كرد. مقامات ايراني به هنگام بازديد كارشناسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از لشكرآباد گفتند كه آزمايشگاه لشكرآباد به تحقيق تركيب ليزري و طيف‌نمايي ليزري اختصاص داشته و تكرار كردند كه هيچ‌گونه مواد هسته‌اي در آزمايش‌ها و تجارب ليزري وجود نداشته است.

http://www.baztab.com/tmp/upload/12509.jpg


سرانجام ايران در اكتبر 2003 پذيرفت كه ضمن نقض موافقتنامه تدابير حفاظتي با استفاده از مقادير كمي مواد هسته‌اي، اقدام به اجراي يك برنامه غني‌سازي ليزري اعلام‌نشده كرده است.

آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بنا بر نتايج مصاحبه‌ها با دانشمندان ايراني، بررسي قراردادهاي ايران با منابع خارجي و نيز اسناد مرتبط با تجارب و آزمايش‌هاي آزمايشگاهي و نمونه‌برداري‌ها از تجهيزات استفاده‌شده در تجارب و آزمايش‌هاي ليزري، بر اين باور است كه مي‌تواند عناصر اصلي اعلاميه ايران مورخ اكتبر 2003 را تاييد كند.

تحقيقات ايران از سال 1975 تا 1998 درخصوص تفكيك ايزوتوپ ليزري در مركز تحقيقات و كاربرد ليزري وابسته به مركز تحقيقات هسته‌اي تهران كه بعدا به مركز تحقيقات ليزري تغيير نام داد، انجام شده‌ است. ايران بين سال‌هاي 1975 تا 1979 براي كار و فعاليت روي فنون تفكيك ايزوتوپ ليزري بخار اتمي و نيز فنون تفكيك ايزوتوپ ليزري مولكول‌ها با دو شركت آمريكايي قرارداد امضا كرد. تجهيزات مربوطه، فعاليت مطلوب و مناسبي نداشتند و همكاري با دو شركت مزبور با بروز انقلاب در ايران به پايان رسيد. برنامه غني‌سازي ليزري در سال 1991 به هنگامي كه مركز تحقيقات ليزري با يك مؤسسه چيني براي دريافت 50 كيلوگرم فلز اورانيوم طبيعي و تجهيزات غني‌سازي ليزري با طراحي رسيدن به سطوح غني‌سازي 3 درصدي، موافقتنامه‌اي را امضا كرد، احيا شد.

دانشمندان ايراني پيش از سال 1994 كه اجراي موافقتنامه مزبور تكميل شده بود، حدود 8 كيلوگرم از 50 كيلوگرم فلز مزبور را براي غني‌سازي اورانيوم بر پايه مقياس ميلي‌گرم مورد استفاده قرار داده و به سطح ميانگين غني‌سازي 8 تا 9 درصدي رسيده بودند كه در يك نقطه اوج به 15 درصد نيز رسيد. به هر حال، ايران پس از سال 1994، قادر به راه‌اندازي و فعال‌سازي صحيح تجهيزات مزبور نبود.

ايران در سال 1998 با مؤسسه «D.V.Efremov» در شهر سن‌پترزبورگ مرتبط شده و اين مؤسسه موافقت كرد كه تجهيزات راهنماي AVLIS را براي نصب در لشكرآباد در اختيار ايران قرار دهد. كارشناسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پس از بررسي متن موافقتنامه ايران با مؤسسه نام‌برده، اعلام كردند كه تجهيزات مزبور، فاقد توانايي براي توليد 5 كيلوگرم اورانيوم غني‌شده سطح پايين (بين 5/3 تا 7 درصدي) در سال اول بهره‌برداري از آن است. آنان همچنين نتيجه گرفتند كه تجهيزات مزبور، تنها قادر خواهد بود، مقدار بسيار كمي از توليد اورانيوم غني‌شده سطح بالا در مقايسه با كل مقداري را كه مجموعه تجهيزات براي توليد آن تحويل ايران شده است، انجام دهد. به هر حال، مسكو در سال 2000 در واكنش به فشارهاي آمريكا، ارسال تجهيزات مزبور به ايران را به تعويق انداخت و سپس در سال 2002، رسما موافقتنامه‌اش با ايران را به پايان رساند. ايران در اكتبر 2002، تصميم گرفت تأسيسات موجود در لشكرآباد را با انتقال تجهيزات چيني‌الاصل موجود در مركز تحقيقات ليزري لشكرآباد، تكميل كند، اما اين اقدام نيز موفقيت كمي داشت. كارشناسان هسته‌اي ايران در تأسيسات لشكرآباد بين اكتبر 2002 تا ژانويه 2003، آزمايش‌ها و تجاربي را براي توليد مقادير كمي از اورانيوم غني‌شده تا تقريبا 1 درصد با استفاده از 22 كيلوگرم از 50 كيلوگرم فلز اورانيوم طبيعي چيني‌الاصل كه از اين كشور وارد كرده بودند، انجام دادند.

http://www.baztab.com/tmp/upload/12510.jpg


با توجه به نتايج ارزيابي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، بعيد به نظر مي‌رسد كه برنامه غني‌سازي ليزري ايران، تهديدي جدي در زمينه گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي باشد. حمايت خارجي از برنامه غني‌سازي ليزري ايران از سوي منابع آمريكايي، روسي و چيني، برخلاف برنامه غني‌سازي سانتريفيوژ ايران كه از كمك‌هاي خارجي گسترده از شبكه عبدالقديرخان بهره‌مند بوده، محدود و ناقص بوده است. نكته ديگر آن‌كه، تسلط بر فناوري ليزري به طور كلي در مقايسه با تسلط بر فناوري سانتريفيوژ دشوارتر است و سرانجام اين‌كه برنامه ليزري ايران، تنها توانسته است مقادير كمي از اورانيوم غني‌شده سطح پايين را غني‌سازي كند. تجهيزاتي كه در اين آزمايش‌ها و تجارب به كار گرفته شده‌اند، از فعاليت خارج شده و تحت نظارت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در انبار نگهداري مي‌شوند.

تهيه و ساخت سوخت
برنامه ايران براي تهيه و ساخت سوخت و توليد دانه‌هاي UO2 از اورانيوم غني‌شده سطح پايين و اورانيوم طبيعي و توليد فلز مناسب براي اين دانه‌ها متمركز است. پودر UO2 غني‌شده سطح پايين براي ساخت و تهيه سوخت رآكتور نيروگاه آب سبك با استفاده از فشار تبديل سراميك‌هاي به دست آمده جهت داشتن اندازه و شكل يكسان تراش داده مي‌شوند. دانه‌ها (ساچمه‌ها) زماني به شكل لوله‌هاي بلند توخالي چيده مي‌شوند كه به عنوان ميخ يا ميله‌هاي سوختي شناخته شده و بعد با يك لايه فلزي كه نوعا تركيبي از زيركونيوم است، پوشش داده مي‌شوند. سپس ميله‌هاي سوختي كه به عنوان مجموعه سوختي، شناخته مي‌شوند، دسته‌بندي مي‌گردند. 1000 VVER كه طرح روسي دارند و در رآكتور بوشهر مورد استفاده هستند، مركب از 312 ميله (كه هر كدام از آنها با تركيبي از آلياژ زيركونيوم و نيوبيوم، پوشش داده شده‌اند) مي‌باشند كه در ده رديف در يك طرح شش گوشه‌اي چيده شده‌اند و طول آنها 5/4 متر و عرضشان 23 سانتي‌متر است؛ مجموعا 163 عدد از اين مجموعه‌هاي سوختي، محتواي رآكتور را تشكيل مي‌دهند.

توان و ظرفيت ايران براي توسعه فعاليت‌هاي ساخت سوخت، تدريجا شكل گرفته است. به گونه‌اي كه در سال 1984 يك شركت فرانسوي به ايران كمك كرد تا آزمايشگاه تهيه و ساخت سوخت واقع در مركز فناوري هسته‌اي اصفهان را داير و تأسيس كند. اعلاميه‌اي كه ايران در سال 1998 به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي داد، حاكي از آن است كه اين كشور از سال 1985 تا سال 1993 در آزمايشگاه تهيه و ساخت سوخت، عمليات آزمايشگاهي داشته كه شامل روندهاي مختلف كار بر دانه‌هاي UO2 نظير شكل‌دهي، تراش دادن، پوشش دادن، جوشكاري و كنترل كيفي مي‌شده است.

ايران مي‌گويد، در اين سال‌ها، تعداد كمي از دانه‌هاي (ساچمه) تحت فشار و شكل داده شده را با استفاده از 50 كيلوگرم UO2 تهيه شده كه در سال 1977 وارد كرده و معاف از تدابير حفاظتي بوده، ساخته است. برخي از اين دانه‌ها بعدا در اواخر دهه 1980 در رآكتور تحقيقاتي تهران تابانده شده و در تجارب و آزمايش‌هاي عمل‌آوري مجدد به كار گرفته شده‌اند كه در اكتبر 2003 توسط ايران به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اطلاع داده شده است.


http://www.baztab.com/tmp/upload/12511.jpg

icon_wink

[hans 162]

واقعا مفید بود. خسته نباشی. icon_cool