بررسي تاريخي نقش خبرگزاري ها در جنگها و در زمان صلح

[hexman 352]

[color=blue]مقدمه‌[/color]
جنگ‌ و صلح‌ دو واژه‌ای‌ است‌ كه‌ در طول‌ قرن‌ بیستم‌ بسیار مورد استفاده‌ قرار گرفته‌ است‌. به‌جرات‌ می‌توان‌ گفت‌ كه‌ از ابتدای‌ حضور انسان‌ بر روی‌ كره‌ خاكی‌ و آغاز زندگی‌ بشری‌، قرن‌ بیستم‌،قرنی‌ پر برخورد و در عین‌ حال‌ قرنی‌ در جهت‌ پیشرفت‌های‌ انسان‌ بود.
صلح‌ برای‌ همه‌ نشانه‌ای‌ از آرامش‌ و جنگ‌، ویرانی‌ و كشتار است‌. تلاش‌ انسان‌ برای‌ بهتر زیستن‌او را وادار به‌ حفظ صلح‌ می‌كند. همچنین‌ انسان‌ها برای‌ حفظ دستاوردهای‌ علمی‌ و صنعتی‌ خودسعی‌ در تثبیت‌ صلح‌ و آرامش‌ دارند، اما گاه‌ جنگ‌ اجتناب‌ناپذیر است‌.
جنگ‌ همیشه‌ بر محیط زندگی‌ بشر تاثیرات‌ بلند مدتی‌ دارد و روابط انسان‌ها را از جنبه‌ فرهنگی‌،اجتماعی‌، اقتصادی‌ و سیاسی‌ دستخوش‌ دگرگونی‌ می‌سازد. بسیاری‌ از اختراعات‌ و اكتشافات‌ بشردر هنگام‌ جنگ‌ مورد آزمایش‌ قرار گرفته‌ و نتایج‌ مثبت‌ و منفی‌ نیز به‌ بار آورده‌ است‌.
جنگ‌ها گونه‌های‌ مختلفی‌ دارند; جهانی‌، منطقه‌ای‌ و داخلی‌ كه‌ معمولا جهت‌ كسب‌ استقلال‌ و یاتغییر در وضع‌ موجود صورت‌ می‌گیرد.
پیشرفت‌های‌ انسان‌ باعث‌ شد ادوات‌ جنگی‌ نیز مجهزتر شوند و در نتیجه‌ قدرت‌ تخریب‌ آنها هم‌بیشتر گردد. به‌ موازات‌ این‌ پیشرفت‌ها وسایل‌ ارتباط جمعی‌ نیز گسترش‌ یافت‌. بدین‌ترتیب‌ تخریب‌بیش‌ از حد وسایل‌ جنگی‌ و گسترش‌ رسانه‌ها سیاستمداران‌ را به‌ این‌ فكر انداخت‌ تا برای‌ نفوذ واستحكام‌ قدرت‌ خود در سرزمین‌های‌ دیگر از حمله‌ مستقیم‌ خودداری‌ كنند و راه‌ جدیدی‌ را برای‌سلطه‌ برگزینند كه‌ آن‌ سلطه‌ خبری‌ بود. یكی‌ از كارآمدترین‌ ابزارهای‌ این‌گونه‌ سلطه‌ “خبرگزاری‌ها”بودند.
هیچ‌گونه‌ فعالیتی‌ در زمینه‌ كسب‌، انتقال‌ و انتشار اخبار به‌ اندازه‌ فعالیت‌ سازمان‌های‌ خبری‌ برگروه‌ كثیری‌ از انسان‌ها اثر نمی‌گذارد. میلیون‌ها نفر روزانه‌ اخبار گوناگونی‌ را از نقاط مختلف‌ دنیا به‌وسیله‌ خبرگزاری‌های‌ جهانی‌ دریافت‌ می‌كنند. پیشرفت‌ در فن‌آوری‌های‌ نوین‌ ارتباطی‌ و استفاده‌ از كامپیوتر و ماهواره‌ها باعث‌ شد تا فعالیت‌ خبرگزاری‌ها نیز افزایش‌ یابد و كاربران‌ این‌ وسایل‌ به‌راحتی‌ از اخبار و اطلاعات‌ منتشر شده‌ توسط این‌ رسانه‌ها مطلع‌ شوند.
حال‌ وضعیت‌ جنگی‌ كه‌ در زمان‌ جنگ‌ بر جوامع‌ حاكم‌ می‌شود، مشكلات‌ و گرفتاری‌هایی‌ را نیزبرای‌ رسانه‌های‌ خبری‌ در پی‌ دارد. حفظ امنیت‌ ملی‌ منجر به‌ سانسور مطالب‌ شده‌ و آنچه‌ كه‌ ازرسانه‌های‌ خبری‌ منتشر می‌شود اخبار و اطلاعاتی‌ است‌ كه‌ مراكز نظامی‌ تهیه‌ كرده‌اند نه‌ رسانه‌ها. امادر این‌ میان‌ جنگ‌ امواج‌ را نیز نباید نادیده‌ گرفت‌.
“تحقیقات‌ مختلف‌ در اوایل‌ دهه‌ 1980 نشان‌ داد كه‌ از هر چهار خبر بین‌المللی‌ كه‌ توسط رسانه‌هانقل‌ و مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد، سه‌ رویداد به‌ وسیله‌ خبرگزاری‌های‌ جهانی‌ مخابره‌ شده‌ است‌”.(1)
این‌ سازمان‌ها كه‌ گاه‌ كار آنان‌ تحت‌عنوان‌ خدمات‌ تلگرافی‌ نیز خوانده‌ می‌شود، جزئی‌ ازرسانه‌های‌ جمعی‌ محسوب‌ می‌شوند و نقشی‌ با اهمیت‌ را ایفا می‌كنند. كار آنها گردآوری‌ اطلاعات‌ واخبار در زمانی‌ سریع‌، با وضعی‌ مطلوب‌، گزینش‌ گزارش‌ها و تصاویر و سپس‌ ارسال‌ آن‌ به‌روزنامه‌ها، ایستگاه‌های‌ رادیو و تلویزیون‌ و یا هر منبع‌ دیگری‌ است‌ كه‌ با آن‌ در ارتباطند.
بسیاری‌ از رسانه‌ها توانایی‌ مالی‌ برای‌ ارسال‌ خبرنگار و باز كردن‌ دفاتر محلی‌ و منطقه‌ای‌ ندارندبه‌ همین‌ سبب‌ برای‌ ارائه‌ اخبار و مطالب‌ بین‌المللی‌ به‌ چنین‌ سازمان‌هایی‌ وابسته‌اند.
ال‌ هستر استاد روزنامه‌نگاری‌ در ایالات‌ متحده‌ درباره‌ خبرگزاری‌ می‌گوید: “یک خبرگزاری‌جهانی‌ یا بین‌المللی‌ را می‌توان‌ به‌ عنوان‌ نهادی‌ تعریف‌ كرد كه‌ شبكه‌ای‌ به‌ سراسر گیتی‌ گسترده‌ و قادراست‌ غالب‌ نقاط جهان‌ را تحت‌پوشش‌ خویش‌ قرار دهد. یک خبرگزاری‌ جهانی‌، مشتریان‌، اعضا ومشتركینی‌ در سراسر جهان‌ دارد. تعدادی‌ خبرگزاری‌ ملی‌ یا منطقه‌ای‌ نیز در دنیا وجود دارد كه‌ ازاهمیت‌ كم‌تری‌ در عرصه‌ ارتباطات‌ بین‌المللی‌ برخوردارند”.(2)
این‌ تعریف‌ تنها شامل‌ چند سازمان‌ خبری‌ در جهان‌ می‌شود كه‌ هركدام‌ هزاران‌ مامور و خبرنگاردرسراسر گیتی‌ دارند. برخی‌ كشورها نیز دارای‌ خبرگزاری‌های‌ ملی‌ هستند كه‌ به‌ عنوان‌ واسطه‌هایی‌دولتی‌ یا نهادهایی‌ انحصاری‌ در توزیع‌ و نشر اخبار خارجی‌ عمل‌ می‌كنند. این‌گونه‌ خبرگزاری‌های‌ملی‌، اخبار ارسالی‌ از سازمان‌های‌ خبری‌ بین‌المللی‌ را انتخاب‌ می‌كنند و سپس‌ به‌ رسانه‌های‌ داخلی‌ ودر نتیجه‌ مصرف‌كنندگان‌ داخلی‌ خبر تحویل‌ می‌دهند. در اكثر كشورها، رسانه‌های‌ جمعی‌ مجاز به‌دریافت‌ مستقیم‌ خبر از خبرگزاری‌های‌ بین‌المللی‌ نیستند و باید اخبار را از طریق‌ خبرگزاری‌های‌ملی‌ ـ دولتی‌ دریافت‌ نمایند.
به‌ واقع‌ در این‌ میان‌، خبرگزاری‌های‌ جهان‌ عاملان‌ توزیع‌ مواد خام‌ خبری‌ برای‌ رسانه‌ها وخبرگزاری‌های‌ كوچکترند. در عین‌حال‌ این‌ سازمان‌ها با مسائل‌ مختلفی‌ درگیرند، دروازه‌بانی‌ خبر،رقابت‌، فقدان‌ نیروی‌ انسانی‌، مشكلات‌ مالی‌ و موضوع‌ گزارش‌ها كه‌ مهم‌ترین‌ مساله‌ نیز موضوع‌گزارش‌ آنهاست‌. خبرهای‌ مربوط به‌ جنگ‌، جنایت‌، خشونت‌ و بلایای‌ طبیعی‌ البته‌ باید گزارش‌ شوداما اینكه‌ بر آنها تاكید شود یا نه‌ مورد توجه‌ است‌.
بالزاک نویسنده‌ شهیر فرانسوی‌ دریكی‌ از مقالات‌ خود(La Revue Parisienneـ 1840) درباره‌خبرگزاری‌ هاواس‌ می‌نویسد “مشخص‌ است‌ كه‌ آنها به‌ گونه‌ای‌ كه‌ نشان‌ داده‌ شده‌ است‌ نه‌ تنهاپنهان‌كارند بلكه‌ قدرتمند هم‌ هستند”.(3)
از مشاهده‌ بالزاک درباره‌ عملكرد خبرگزاری‌ هاواس‌ چنین‌ برمی‌آید، ارتباطی‌ تعیین‌كننده‌ ورای‌تنوع‌ مجراهای‌ خبری‌ موجود در آن‌ زمان‌ برای‌ فروش‌ مطالب‌ به‌ آنها وجود داشته‌ است‌ كه‌ بیشترمحدودیت‌ و انحصاری‌ بودن‌ منبع‌ یا منابع‌ را در برمی‌گرفت‌.

[color=blue]خبرگزاری‌های‌ جهان‌ از آغاز تا نظم‌ نوین‌ [/color]
خبرگزاری‌ها فعالیت‌ خود را از قرن‌ نوزدهم‌ آغاز كردند و چهار خبرگزاری‌ معروف‌ هاواس‌(1835) وولف‌ (1849)، رویتر (1851) و آسوشیتدپرس‌ (1848) از سایر سازمان‌های‌ خبری‌ چون‌خبرگزاری‌ دانمارک (1864) فنلاند (1887) و یا مجارستان‌ (1881) فعال‌تر بودند.
آنچه‌ به‌ صورت‌ ضمنی‌ در خصوص‌ خبرگزاری‌ها از نظرات‌ برمی‌آید و مشترک است‌، اینكه‌، خبرگزاری‌ها را به‌ عنوان‌ یک عامل‌ قدرت‌ می‌نگرند، اما قدرتی‌ نهان‌. پنهان‌ بودن‌ این‌ قدرت‌نیز باز به‌ خاطرقدرتمند بودن‌ آنهاست‌ كه‌ بیش‌ از آن‌ چیزی‌ است‌ كه‌ عموما درباره‌ آنها تصورمی‌شود. “نمونه‌ای‌ از این‌ نفوذ، ترس‌ حكومت‌ روسیه‌ از سلطه‌ خبرگزاری‌ وولف‌ در انتقال‌ اخباربین‌المللی‌ بود كه‌ توسط این‌ كارتل‌ جمع‌آوری‌ و در روسیه‌ توزیع‌ و منتشر می‌شد”.(4) در كنار این‌دیدگاه‌، نظر دیگری‌ نیز وجود دارد كه‌ آنها را ابزاری‌ برای‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ (پروپاگاند) می‌دانند.
دیدگاه‌ اخیر طی‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌، زمانی‌ كه‌ برخی‌ از خدمات‌ خبرگزاری‌ها در اختیار قالب‌های‌سیاسی‌ میان‌ حكومت‌ها قرار گرفت‌، مطرح‌ شد.
“كارل‌ بوخر آلمانی‌ در سال‌ 1915 خطر انحصاری‌شدن‌ اطلاعات‌ و اخبار را از طریق‌خبرگزاری‌های‌ رویتر و هاواس‌ مطرح‌ ساخت‌”.(5) به‌ نظر او این‌ خبرگزاری‌ها بیانگر دیدگاه‌های‌رسمی‌ دولت‌های‌ خود بودند و بنابراین‌ منابعی‌ محسوب‌ می‌شوند كه‌ اطلاعات‌ و اخبار را جهت‌دارگزارش‌ می‌كردند. جهت‌دار بودن‌ اخبار جزیی‌ از تبلیغات‌ سیاسی‌ است‌ كه‌ به‌ ویژه‌ در هنگام‌ عملیات‌جنگی‌ و جنگ‌ها مشاهده‌ می‌شود.
آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌ در اوایل‌ قرن‌ بیستم‌ باعث‌ شد تا رسانه‌ها به‌ پوشش‌ خبری‌ وقایع‌ جنگ‌گرایش‌ یابند و به‌ تدریج‌ مفهوم‌ حفظ و نگهداری‌ از خبر شكسته‌ شد. در دهه‌ 1930 حالت‌شبه‌انحصاری‌ در زمینه‌ فعالیت‌های‌ خبری‌ پایان‌ یافت‌.
جنگ‌ دوم‌ نیز باعث‌ تغییرات‌ اساسی‌ در ساخت‌ سازمان‌های‌ خبری‌ اروپا شد، رویتر بخش‌عمده‌ای‌ از بازار را از دست‌ داد، هاواس‌ در طول‌ جنگ‌ به‌ مالكیت‌ حكومت‌ ویشی‌ در آمد و بخش‌تبلیغاتی‌ ـ تجاری‌ آن‌ از حیطه‌ فعالیت‌های‌ خبری‌ خارج‌ شد. در ایالات‌ متحده‌ دوری‌ از جنگ‌ (ازجنبه‌ بعد مكان‌) تغییر عمده‌ای‌ در خبرگزاری‌ پدید نیاورد اما باعث‌ گسترش‌ خبرگزاری‌های‌امریكایی‌ شد كه‌ به‌ دلیل‌ گرفتاری‌های‌ فراوان‌ خبرگزاری‌های‌ اروپایی‌ بود.
مطرح‌ شدن‌ دكترین‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ باعث‌ برهم‌ خوردن‌ هر چه‌ بیشتر توازن‌ خبری‌ موجودو نفوذ هر چه‌ بیشتر چهار خبرگزاری‌ بزرگ‌ جهان‌ شد. از این‌رو سازمان‌ ملل‌ از طریق‌ یونسكو اقدام‌به‌ برقراری‌ تعادل‌ میان‌ كشورهای‌ شمال‌ و جنوب‌ كرد. كوشش‌ مداوم‌ یونسكو برای‌ تشویق‌ توسعه‌ وگسترش‌ خبرگزاری‌های‌ ملی‌ و ترتیب‌ دادن‌ وضعیتی‌ برای‌ مبادله‌ اخبار در میان‌ آنها به‌ ویژه‌ طی‌زمانی‌ كه‌ موج‌ استقلال‌طلبی‌ در دهه‌ 1960 افریقا را فرا گرفت‌، قابل‌ توجه‌ بود.
“تحلیل‌ محتوای‌ خبرگزاری‌ها در سال‌ 1953 در خصوص‌ اعتبار الگوی‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌نشان‌ داد كه‌ خبرگزاری‌های‌ ملی‌ از میان‌ نظام‌ خبری‌ جهانی‌ تحت‌ كنترل‌ چهار خبرگزاری‌ بزرگ‌غرب‌ بوجود آمده‌اند یعنی‌ خبرگزاری‌ فرانسه‌، رویترز، آسوشیتدپرس‌ و یونایتدپرس‌. دو آژانس‌خبری‌ دنیای‌ كمونیست‌، تاس‌ (شوروی‌) و شین‌هوا (چین‌) كشورهای‌ بلوک شرق‌ و كشورهای‌كمونیستی‌ آسیا را تحت‌پوشش‌ خبری‌ خود داشتند.” (6)
جریان‌ یک سویه‌ اطلاعات‌ و اخبار بین‌المللی‌ كه‌ ناشی‌ از نظم‌ نوین‌ بود انتقادهای‌ فراوانی‌ را به‌دنبال‌ داشت‌. از 30 جولای‌ تا اول‌ اگوست‌ 1975 هلسینكی‌ پایتخت‌ فنلاند شاهد مشاوره‌ای‌ باحضور سران‌ 33 كشور اروپایی‌، ایالات‌ متحده‌ و كانادا بود. آنها برای‌ تجدیدنظر و امضای‌ سند مهمی ‌جمع‌ شدند، ارائه‌ سندی‌ مشترک كه‌ در آن‌ ایجاد روابطی‌ صلح‌آمیز بین‌ كشورها و افزایش ‌همكاری‌های‌ بین‌المللی‌ در تمام‌ حوزه‌ها از تجارت‌ و صنعت‌ تا فرهنگ‌ و ارتباطات‌ پیش‌بینی‌ شده‌بود.
در آن‌ زمان‌ جهان‌ دو قطبی‌ بود و دراصطلاحات‌ سیاسی‌، كاپیتالیسم‌ و سوسیالیسم‌ در هلسینكی‌ به‌این‌ توافق‌ رسیدند كه‌ مذاكرات‌ صلح‌آمیز بر جنگ‌ و خشونت‌ كه‌ پارامترهایی‌ در توسعه‌ روابط متقابل‌آنهاست‌، ارجحیت‌ دارد. بدنبال‌ این‌ توافق‌، توازن‌ جدیدی‌ در روابط بین‌المللی‌ میان‌ شرق‌ و غرب ‌پدید آمد.
غرب‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ و عقاید را شرط اولیه‌ همكاری‌ واقعی‌ در ایجاد روابط صلح‌آمیز وبدنبال‌ آن‌ تداوم‌ امنیت‌ بین‌المللی‌ می‌دانست‌ اما بلوک شرق‌ جریان‌های‌ اطلاعاتی‌ خاص‌ را منشاپیامدهای‌ ثانوی‌ در وضعیت‌ سیاسی‌ می‌دانست‌ و براشكال‌ همكاری‌ تاكید داشت‌. غربی‌ها معتقدبودند گسترش‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ خودبخود تشنج‌زدایی‌ می‌كند اما از طرف‌ شرقی‌ها انتخاب‌وسیله‌ برای‌ همكاری‌ فرهنگی‌ و اطلاعاتی‌ جهت‌ بهبود و پیشبرد امنیت‌ مدنظر بود. براین‌ اساس‌توازن‌ امنیتی‌ و همكاری‌ این‌ دو گروه‌ فكری‌، دو شیوه‌ عكس‌ هم‌ داشت‌، یک شیوه‌ دیدگاه‌های‌ امنیتی‌و صلح‌ را متاثر از مواردی‌ چون‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ می‌دانست‌ در حالی‌ كه‌ شیوه‌ مقابل‌ صلح‌ وامنیت‌ را پیش‌ شرطی‌ برای‌ همكاری‌های‌ بین‌المللی‌ می‌خواند.
طی‌ سال‌های‌ 1978ـ1979 مک براید گزارشی‌ از كار كمیسیون‌ بین‌المللی‌ یونسكو درباره‌ مسائل‌ارتباطات‌ ارائه‌ داد. وزیرخارجه‌ پیشین‌ ایرلند كه‌ ریاست‌ كمیسیون‌ بین‌المللی‌ یونسكو را در دسامبر1977 برعهده‌ گرفت‌، مطالعه‌ درباره‌ مسائل‌ ارتباطات‌ و مقابله‌ با عدم‌ تقابل‌ بین‌المللی‌ اطلاعات‌ ونابرابری‌ جهانی‌ ارتباطات‌ را آغاز كرد و در گزارش‌ خود به‌ این‌ نكته‌ اشاره‌ داشت‌ كه‌ “هم‌اكنون‌ بیش‌از 100 كشور از خود، خبرگزاری‌ ملی‌ دارند، هر چند شماری‌ از این‌ خبرگزاری‌ها، خبرگزاری‌ به‌معنای‌ كلمه‌ نیستند، زیرا كم‌وبیش‌ خود را محدود به‌ دریافت‌ و توزیع‌ اطلاعات‌ رسمی‌ كرده‌اند وچشم‌ به‌ ارسال‌ از منابع‌ خارجی‌ دوخته‌اند، از سوی‌ دیگر پنج‌ خبرگزاری‌ بزرگ‌ دارای‌ آنچنان‌ وسایل‌و تسهیلات‌ فنی‌ مرغوبی‌ هستند و از چنان‌ شبكه‌ گسترده‌ای‌ از خبرنگاران‌ سود می‌برند كه‌ بی‌اغراق‌به‌ صحنه‌ خبری‌ بین‌المللی‌ سلطه‌ یافته‌اند.”(7)
براساس‌ همین‌ گزارش‌، 80درصد خبرهای‌ بین‌المللی‌ از طریق‌ خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ جهان‌مخابره‌ می‌شود آن‌ هم‌ به‌ چندین‌ زبان‌. اعتقاد براین‌ است‌ كه‌ تنها 10تا 30درصد از خبرهای‌ این‌خبرگزاری‌ها به‌ كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ اختصاص‌ دارد.
نشست‌ها و اجلاسیه‌های‌ متعددی‌ تا به‌ امروز برگزار شده‌ است‌ و تصمیمات‌ متعددی‌ نیز اتخاذگردیده‌، اما مشاهده‌ می‌شود نفوذ و سلطه‌ خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ همچنان‌ ادامه‌ دارد.
در این‌ مقاله‌ سعی‌ شده‌ است‌ انعكاس‌ مطالب‌ مربوط به‌ دوران‌ جنگ‌ و صلح‌ و نحوه‌ ارائه‌ آنها ازطریق‌ خبرگزاری‌ها به‌ صورتی‌ تاریخی‌ بررسی‌ شود.
رویدادهای‌ مهم‌ جهان‌ از اواخر قرن‌ نوزدهم‌ تا قرن‌ بیستم‌ (برخوردها و درگیری‌ها)
جنگ‌ جهانی‌ اول‌، انقلاب‌ روسیه‌، استقلال‌ هند، جنگ‌ جهانی‌ دوم‌، جنگ‌های‌ استقلال‌طلبانه‌ درافریقا، درگیری‌های‌ داخلی‌ در كشورهای‌ امریكای‌ لاتین‌، حمله‌ امریكا به‌ كوبا، جنگ‌ مصر واسرائیل‌، جنگ‌ ویتنام‌، جنگ‌ كره‌، جنگ‌های‌ هند و پاكستان‌، حمله‌ شوروی‌ به‌ افغانستان‌، جنگ‌ عراق‌علیه‌ ایران‌، حمله‌ به‌ كویت‌، جنگ‌ در بالكان‌، درگیری‌ میان‌ كشورهای‌ تازه‌ استقلال‌ یافته‌ در آسیای‌میانه‌ و قفقاز، انتفاضه‌، جنگ‌ بریتانیا و آرژانتین‌ و بسیاری‌ دیگر از درگیری‌های‌ داخلی‌ و مرزی‌ میان‌كشورها از رویدادهای‌ مهم‌ این‌ دو قرن‌ به‌شمار می‌رود.

[color=blue]جنگ‌، سانسور و تحریف‌ اخبار[/color]
اولین‌ نمونه‌ سانسور اخبار جنگی‌ و كنترل‌ دولت‌ بر روی‌ اطلاعات‌ و اخبار طی‌ جنگ‌ به‌جنگ‌های‌ استقلال‌ امریكا باز می‌گردد.
ویلیام‌ هاموند در خصوص‌ تاریخ‌ جنگ‌های‌ ارتش‌ امریكا می‌گوید: “زمانی‌ كه‌ جورج‌ واشنگتن‌رهبری‌ ارتش‌ را برعهده‌ گرفت‌ درباره‌ تعداد كشته‌شدگان‌ نظامیان‌ انگلیسی‌ در مستعمره‌ به‌ صورت‌مبالغه‌آمیزی‌ اخبار و اطلاعات‌ را ارائه‌ می‌داد.”8
“طی‌ جنگ‌های‌ داخلی‌ امریكا نیز ابراهام‌ لینكلن‌ به‌ روزنامه‌نگاران‌ اجازه‌ داد كه‌ همراه‌ سربازان‌ به‌مناطق‌ جنگی‌ بروند اما انتشار رویدادهای‌ خشونت‌آمیز و محرمانه‌ را در روزنامه‌ها ممنوع‌ كرد.”(9)
تلگراف‌ مشهور فردریک رمینگتون‌ از هاوانا برای‌ راندولف‌ هرست‌ جالب‌ توجه‌ است‌. در این‌تلگراف‌ آمده‌ بود “همه‌ چیز در اینجا آرام‌ است‌. هیچ‌ آشفتگی‌ در اینجا نیست‌. جنگی‌ هم‌ نخواهدبود. میل‌ دارم‌ برگردم‌. هرست‌ در جواب‌ گفت‌: لطفا بمانید شما تصاویر را جور كنید من‌ جنگ‌ راجور خواهم‌ كرد.”(10)
این‌ بیان‌ به‌ نوعی‌ نشان‌دهنده‌ قدرتی‌ است‌ كه‌ رسانه‌های‌ خبری‌ دارند. در اوایل‌ قرن‌ بیستم‌ كه‌جنگ‌ كوبا، اسپانیا و امریكا همچنان‌ ادامه‌ داشت‌ اكثر رسانه‌های‌ امریكایی‌ سعی‌ در بی‌ارزش‌ نشان‌دادن‌ كمکهای‌ كوبا داشتند و مردم‌ امریكا اطلاعاتشان‌ درباره‌ كوبا به‌ گزارش‌هایی‌ كه‌ خبرنگاران‌امریكایی‌ از جبهه‌ می‌فرستادند محدود می‌شد. این‌ توهم‌ در آن‌ زمان‌ ایجاد شد كه‌ ارتش‌ آزادیبخش‌كوبا كار نمی‌كند، نمی‌جنگد و تنها آذوقه‌ نظامیان‌ امریكایی‌ را می‌دزدند. خبرنگار خبرگزاری‌آسوشیتدپرس‌ در كوبا وارد آوردن‌ این‌ تهمت‌ها اصرار داشت‌ نمونه‌ بارزی‌ از گزارش‌های‌خبرگزاری‌ آسوشیتدپرس‌ چنین‌ است‌: “افراد كوبایی‌ كه‌ نیروهای‌ مقدم‌ امریكایی‌ را همراهی‌ می‌كنند،برخلاف‌ روش‌ شایسته‌ رفقایشان‌ در گوانتانامو، هیچ‌ ارزش‌ رزمی‌ ندارند. آنها تمام‌ روز در اردوگاه‌خود در سایه‌ نخل‌ها می‌نشینند و شب‌ها را با كشیدن‌ سیگار و انباشتن‌ شكم‌ خود از جیره‌های‌عموسام‌ می‌گذرانند، در حالی‌ كه‌ پیش‌ چشم‌ آنها جوانان‌ امریكایی‌ با شكم‌ گرسنه‌ و بدون‌ داشتن‌ذره‌ای‌ توتون‌ روزها زیر آفتاب‌ سوزان‌ به‌ جاده‌سازی‌ مشغولند و شب‌ها را زیرآسمان‌ پرستاره‌، تفنگ‌بر دوش‌ به‌ روز می‌آورند.(11)
در آن‌ زمان‌ هیچیک از فرماندهان‌ امریكایی‌ چنین‌ اخبار تحریف‌ شده‌ای‌ را تكذیب‌ نكردند و تنهاپس‌ از پایان‌ جنگ‌ برخی‌ از آنان‌ به‌ تكذیب‌ این‌ دورغ‌پردازی‌ها مبادرت‌ كردند اما با تمام‌ مقالات‌مختلفی‌ كه‌ در برخی‌ روزنامه‌ها در تكذیب‌ این‌ اخبار منتشر شد، خبرنگار آسوشیتدپرس‌ در كوباماند و به‌ گزارش‌های‌ خود ادامه‌ داد.
نمونه‌ دیگری‌ از گزارش‌ خبرنگار آسوشیتدپرس‌ از كوبا چنین‌ است‌ “در اردوگاه‌ قوای‌ امریكا،كلمه‌ كوبایی‌ با فحش‌ و ناسزا همراه‌ است‌ و به‌ندرت‌ با مهربانی‌ از آنها یاد می‌شود، حتی‌ پاره‌ای‌ ازمحافل‌ پیش‌بینی‌ می‌كنند كه‌ به‌ زودی‌ كار افراد ما با آنها به‌ زدوخورد خواهد كشید.”(12)
این‌ نوع‌ گزارش‌ها باعث‌ خشم‌ كوبایی‌ها شد و شاید نتیجه‌ این‌ تحریف‌ها و حمله‌ مجدد امریكا به‌كوبا در سال‌ 1961 به‌ تعطیلی‌ دفتر خبرگزاری‌ آسوشیتدپرس‌ در سال‌ 1969 انجامید.
طی‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ و دوم‌ گزارش‌ روزنامه‌نگاران‌ به‌طور رسمی‌ سانسور می‌شد. اداره‌ای‌ به‌ نام‌”اطلاعات‌” توسط دولت‌ها تاسیس‌ شد كه‌ مطالب‌ و عكس‌ها را بازبینی‌ می‌كرد و گاه‌ از مطالب‌می‌كاست‌. این‌ كار تحت‌عنوان‌ جلوگیری‌ از رواج‌ خشونت‌ در جامعه‌ صورت‌ می‌گرفت‌.
“در ویتنام‌ روزنامه‌نگاران‌ به‌ میادین‌ جنگ‌ دسترسی‌ داشتند اما در حیطه‌ مقرراتی‌ كه‌ پنتاگون‌(وزارت‌ دفاع‌ امریكا) وضع‌ كرده‌ بود گام‌ برمی‌داشتند. نظامیانی‌ كه‌ از وقایع‌ اطلاع‌ داشتند خلاصه‌ای‌از اخبار سایگون‌ را تهیه‌ می‌كردند كه‌ جهت‌ مثبتی‌ به‌ اطلاعات‌ و اخبار می‌دادند”.(13)
جنگ‌ در ویتنام‌ باعث‌ بحث‌ بر سر توقیف‌ برخی‌ از مطبوعات‌ در امریكا شد به‌ ویژه‌ زمانی‌ كه‌روزنامه‌ نیویورک تایمز شروع‌ به‌ چاپ‌ اطلاعات‌ طبقه‌بندی‌ شده‌ای‌ در خصوص‌ جنگ‌ طی‌ سال‌1971 كرد، نیكسون‌ رئیس ‌جمهور وقت‌ امریكا برای‌ جلوگیری‌ از چاپ‌ اطلاعات‌ بعدی‌ به‌ دادگاه‌شكایت‌ كرد اما دیوان‌ عالی‌ براساس‌ اولین‌ اصلاحیه‌ قانون‌ اساسی‌ مانع‌ از توقیف‌ روزنامه‌ شد.
برخی‌ از روزنامه‌نگاران‌ این‌ واقعه‌ را پیروزی‌ در جنگ‌ بر علیه‌ سانسور می‌دانستند. اما باپیشرفت‌هایی‌ كه‌ طی‌ دهه‌های‌ 1980 و 1990 در فن‌آوری‌ها صورت‌ گرفت‌ نوع‌ جدیدی‌ از كنترل‌ براطلاعات‌ نیز پدید آمد.
“در تهاجم‌ امریكا به‌ گرانادا، پنتاگون‌ اجازه‌ نداد تا كسی‌ از بمباران‌ یک هواپیمای‌ امریكایی‌ كه‌ به‌اشتباه‌ بیمارستانی‌ را هدف‌ قرار داده‌ بود آگاه‌ شود. این‌ واقعه‌ از مصاحبه‌ خبرنگاری‌ با یک پزشک درجزیره‌ معلوم‌ شد.”(14)
اشتباهاتی‌ كه‌ رسانه‌های‌ خبری‌ در ارتباط با اشتباهات‌ نظامیان‌ صورت‌ می‌دهند به‌ دلیل‌ كنترل‌نظامیان‌ بر اخبار و اطلاعات‌ است‌.
در طول‌ جنگ‌ خلیج‌ فارس‌ فرماندهی‌ ارتش‌ امریكا اعلام‌ كرد كه‌ 80درصد از بمباران‌ها توسطبمب‌های‌ هدایت‌ شده‌ لیزری‌ صورت‌ گرفته‌ و اهداف‌ مشخصی‌ را منهدم‌ كرده‌ است‌ اما پس‌ از پایان‌جنگ‌ معلوم‌ شد تنها 8/8درصد از 84هزارو200 تن‌ بمبی‌ كه‌ به‌ هدف‌های‌ مختلف‌ اصابت‌ كرده‌بمب‌های‌ هدایت‌ شده‌ بوده‌ است‌. همچنین‌ در پاناما، پنتاگون‌ تمایلی‌ به‌ اصلاح‌ این‌ خبر كه‌ سربازان‌امریكایی‌ از محل‌ اقامت‌ ژنرال‌ مانوئل‌ نوریگا 50 كیلو كوكائین‌ بدست‌ آورده‌اند، نشان‌ نداد. در حالی‌كه‌ پس‌ از آزمایش‌ مشخص‌ شد این‌ 50 كیلو كوكائین‌ مخلوطی‌ از نشاسته‌، آرد ذرت‌ و روغن‌ خوکبوده‌ است‌.
بدین‌ترتیب‌ همانگونه‌ كه‌ پیشتر نیز اشاره‌ شد در میدان‌ جنگ‌، نظامیان‌ هستند كه‌ اخبار و اطلاعات‌را در اختیار مردم‌ قرار می‌دهند نه‌ رسانه‌ها. در این‌ مورد ژنرال‌ توماس‌ كلی‌ یكی‌ از آگاهان‌ نظامی‌ كه‌در عملیات‌ جنگی‌ پاناما و خلیج‌فارس‌ هم‌ حضور داشت‌ می‌گوید: “مردم‌ امریكا اطلاعات‌ را ازحكومت‌ و دولت‌ بدست‌ آورده‌اند نه‌ از مطبوعات‌ و رسانه‌ها”.(15)
در این‌ میان‌ مردم‌ هم‌ گاه‌ نسبت‌ به‌ این‌گونه‌ اطلاعات‌ حساس‌ می‌شوند. پس‌ از پایان‌ جنگ‌خلیج‌فارس‌ نظرخواهی‌ از مردم‌ در خصوص‌ مطبوعات‌ با نام‌ مردم‌ و مطبوعات‌ صورت‌ گرفت‌. “دراین‌ تحقیق‌ از هر 5 نفر امریكایی‌ 4 نفر موافق‌ دخالت‌ نظامی‌ها بر گزارش‌های‌ خبری‌ بودند و آن‌ راراهی‌ مناسب‌ می‌دانستند.”(16)
هر چند پس‌ از اعلام‌ این‌ نظرسنجی‌ و صحبت‌هایی‌ كه‌ افراد ارشد پنتاگون‌ می‌كردند اعتراض‌رسانه‌های‌ خبری‌ بلند شد، اما آنها همچنان‌ از اطلاعات‌ و اخبار تهیه‌ شده‌ توسط وزارت‌ دفاع‌ استفاده‌می‌كردند.
نكته‌ قابل‌ توجه‌ دیگر خود سانسوری‌ برخی‌ از رسانه‌ها در این‌ زمان‌هاست‌. یک نمونه‌ از این‌مورد “وقتی‌ عكسی‌ از نعش‌ سوخته‌ یک عراقی‌ به‌ آسوشیتدپرس‌ رسید، ویراستار گفت‌ این‌كوچکتر از آن‌ است‌ كه‌ به‌ تصویر كشیده‌ شود و قابل‌ ارسال‌ باشد.”(17)
مذاكراتی‌ پس‌ از جنگ‌ میان‌ رسانه‌های‌ خبری‌، دولت‌ و مجلس‌ در گرفت‌ و رسانه‌ها امتیازهایی‌ رابرای‌ پوشش‌ خبری‌ اخبار حاوی‌ برخورد بدست‌ آوردند، اما تلاش‌ برای‌ كنترل‌ اطلاعات‌ و تصاویراز میدان‌ جنگ‌ سومالی‌ تا بالكان‌ نیز ادامه‌ یافت‌.
اما واقعه‌ 11 سپتامبر و نبرد بر علیه‌ تروریسم‌، موج‌ تازه‌ای‌ از نگرانی‌ها را در به‌ خطر افتادن‌ آزادی‌رسانه‌ها برپا ساخت‌. اقدامات‌ حقوقی‌ و قانونی‌ مختلفی‌ در كشورهای‌ جهان‌ اعلام‌، پیشنهاد یا اتخاذشد كه‌ به‌ علت‌ تاثیر منفی‌ای‌ كه‌ بر كار رسانه‌ها داشت‌ با اعتراض‌ شدید منتقدان‌ مواجه‌ گردید.
جو ناامنی‌ ناشی‌ از حوادث‌ 11 سپتامبر و متعاقب‌ آن‌ جنگ‌ بر ضد تروریسم‌، فرصتی‌ برای‌دولت‌ها فراهم‌ كرد تا اقدامات‌ تحدیدكننده‌ای‌ را به‌ مورد اجرا گذارند.
به‌ گزارش‌ “كلمبیا ژورنالیسم‌ ریویو” قوانین‌ پنتاگون‌ در زمینه‌ انتشار گزارش‌های‌ جنگی‌ مربوط به‌عملیات‌ افغانستان‌، هرگز تا این‌ حد سخت‌ نبوده‌ است‌.
تبلیغات‌ و اشاعه‌ عمدی‌ اطلاعات‌ نادرست‌ كه‌ در زمان‌ جنگ‌ شایع‌ است‌، توانایی‌ رسانه‌ها را درتهیه‌ گزارش‌ دقیق‌ و صحیح‌ بیش‌ از پیش‌ كاهش‌ می‌دهد. خودسانسوری‌ نیز آسیب‌ فراوانی‌ به‌توانایی‌های‌ گزارشگران‌ در زمینه‌ جست‌وجو و انتشار اطلاعات‌ وارد می‌سازد.

[color=blue]خبرگزاری‌ها و جهت‌گیری‌ مثبت‌ و منفی‌[/color]
شبكه‌ گسترده‌ و پیچیده‌ای‌ كه‌ اخبار و اطلاعات‌ را از ابتدا یعنی‌ محل‌ وقوع‌ رویداد به‌ تحریریه‌روزنامه‌ها و حتی‌ ایستگاه‌های‌ رادیو و تلویزیونی‌ هدایت‌ می‌كند، اهمیت‌ نقش‌ گزارشگران‌ و سپس‌گزینشگران‌ را مشخص‌ می‌سازد. فعالیت‌ بی‌وقفه‌ صدها آژانس‌ خبری‌ در سراسر جهان‌ كه‌ خود به‌نوعی‌ نقش‌ گزینشگر را ایفا می‌كنند نیز قابل‌ توجه‌ است‌. همان‌گونه‌ كه‌ پیشتر نیز اشاره‌ شدگزینشگری‌ یكی‌ از مراحل‌ مهم‌ در خبرگزاری‌هاست‌. خبرگزاری‌ها با در اختیار داشتن‌ خبرنگاران‌متعدد در پهنه‌ جهان‌ به‌ گردآوری‌ رویدادها می‌پردازند، چرا كه‌ كسب‌ و نشر اخبار مهم‌ روز در سراسرجهان‌ از مهم‌ترین‌ فعالیت‌ آنها محسوب‌ می‌شود. عده‌ای‌ بر این‌ باورند كه‌ اخبار منتشر شده‌ از طرف‌خبرگزاری‌ها بدون‌ غرض‌ نیست‌، چرا كه‌ گاه‌ دیده‌ شده‌، اخباری‌ كه‌ از این‌ آژانس‌ها به‌ نقاط مختلف‌جهان‌ ارسال‌ می‌شود بیشتر جنبه‌های‌ منفی‌ یک رویداد را در نظر دارند تا اصل‌ مطلب‌ را. برای‌ مثال‌از انتقاداتی‌ كه‌ به‌ پوشش‌ خبری‌ رسانه‌های‌ امریكایی‌ می‌شود،، “عدم‌ انعكاس‌ اخبار توسعه‌ وپیشرفت‌ در جهان‌ سوم‌ و انتشار اخبار حوادث‌ و درگیری‌ها، بحران‌ها و كودتاها در این‌ مناطق‌ است‌كه‌ خود نشانگر تاكید منفی‌ آنها به‌ رویدادهای‌ خارجی‌ است‌.”(18)
ژاک الول‌ Jacques Ellul به‌ این‌ نكته‌ اشاره‌ دارد كه‌ هر رسانه‌ای‌ برای‌ نوعی‌ تبلیغ‌ مناسب‌ است‌.”(19)
تبلیغ‌ در معنای‌ “پروپاگاند” از زمان‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ تغییر یافت‌. از این‌ زمان‌ پروپاگاند جنبه‌منفی‌ به‌ خود گرفت‌. اگر تعریف‌ پروپاگاند را چنین‌ در نظر بگیریم‌ یعنی‌ سعی‌ هوشیارانه‌ای‌ كه‌ ازروی‌ قصد انجام‌ می‌شود، هدفمند است‌ و دارای‌ منفعت‌ برای‌ مبلغ‌ و برای‌ متقاعدساختن‌ دیگران‌ ازطریق‌ تغییر در نگرش‌ها و عقاید افراد به‌ كار برده‌ می‌شود، می‌توان‌ گفت‌ خبرگزاری‌ها در فاصله‌ دوجنگ‌ جهانی‌ چنین‌ بودند.
در فاصله‌ دو جنگ‌ بخصوص‌ در زمان‌ به‌ قدرت‌ رسیدن‌ نازی‌ها در آلمان‌ پروپاگاند به‌ اوج‌ خودرسید. هر اندازه‌ كه‌ جنگ‌ دوم‌ توسعه‌ می‌یافت‌ روش‌ تبلیغ‌كنندگان‌ نیز تغییر می‌كرد تا جایی‌ كه‌ گاه‌دروغ‌ نیز می‌گفتند. آنها نه‌ تنها خبر را تحریف‌ می‌كردند بلكه‌ جعل‌ می‌كردند و درباره‌ رهبران‌مخالف‌، مطالب‌ خلاف‌ واقع‌ می‌گفتند.
پس‌ از پایان‌ جنگ‌ سر آرتور پونسونبی‌ Sir Arture Ponsonby كتابی‌ تحت‌عنوان‌ دروغ‌ در زمان‌جنگ‌ Falsehood in Wartime را منتشر كرد و از ترفندهای‌ تبلیغاتی‌ آن‌ زمان‌ پرده‌ برداشت‌.
“از هنگامی‌ كه‌ دولت‌های‌ اروپایی‌ دریافتند كه‌ بدست‌ آوردن‌ اطلاعات‌ مهم‌ترین‌ و بیشترین‌منفعت‌ را برای‌ جامعه‌ بوژوازی‌ در دهه‌های‌ آخر قرن‌ نوزدهم‌ دارد، سعی‌ كردند كه‌ با تمام‌ امكانات‌خود نه‌ تنها اخبار داخلی‌ بلكه‌ جریان‌ بین‌المللی‌ آن‌ را نیز تحت‌كنترل‌ و نظارت‌ خود در آورند”.20
هاواس‌، وولف‌ و رویترز كم‌ و بیش‌ به‌ دولتمردان‌ سیاسی‌ خدماتی‌ را در زمان‌های‌ مختلف‌ ارائه‌می‌دادند و تغییرات‌ گوناگون‌ را برای‌ اخبار به‌ صورت‌ رسمی‌ دریافت‌ می‌كردند. این‌ وضعیت‌ یکدوره‌ زمانی‌ را یعنی‌ تا آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌ در برگرفت‌، اما خبرگزاری‌ وولف‌ همیشه‌ در میان‌همكاران‌ خود ضعیف‌تر عمل‌ می‌كرد.
با بروز خشونت‌ و درگیری‌ها خبرگزاری‌ وولف‌ كابل‌های‌ ارتباطی‌ بین‌المللی‌ خود را از دست‌ دادبدین‌ معنا كه‌ در شب‌ چهارم‌ و پنجم‌ اوت‌ 1914 تمام‌ كابل‌های‌ ارتباطی‌ خبرگزاری‌ در خارج‌ از آلمان‌قطع‌ شد. با این‌ جریان‌ و فقدان‌ وسیله‌، آلمان‌ها دیگر اطلاعاتی‌ نداشتند و نه‌ تنها در میدان‌ جنگ‌ بلكه‌در حوزه‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ نیز كارایی‌ خود را از دست‌ دادند.
پس‌ از این‌ آتش‌بازی‌ بزرگ‌، خبرگزاری‌ آلمان‌ توسط متفقین‌ شكل‌ گرفت‌. هنگامی‌ كه‌ رژیم‌نازی‌ها به‌ قدرت‌ رسید، سعی‌ كرد تا به‌ ترمیم‌ خبرگزاری‌ بپردازد و اشتباهی‌ كه‌ در سال‌ 1914 مرتكب‌شده‌ بود جبران‌ كند. در این‌ زمان‌ هیتلر و به‌ ویژه‌ گوبلز شروع‌ به‌ شست‌وشوی‌ مغزی‌ مردم‌ آلمان‌كردند و در این‌ راه‌ تمام‌ فن‌آوری‌های‌ ممكن‌ و شناخته‌ شده‌، مورد استفاده‌ قرار گرفت‌. در این‌ زمان‌خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ بین‌المللی‌ چه‌ آنها كه‌ خصوصی‌ و چه‌ آنها كه‌ دولتی‌ بودند سود سرشاری‌بدست‌ آوردند در حالی‌ كه‌ خبرگزاری‌ وولف‌ تحریم‌ شده‌ بود.
هیتلر یک شركت‌ خبری‌ قوی‌ نیاز داشت‌ تا عقاید و آرا او را در سراسر جهان‌ منتشر كند. به‌ این‌علت‌ خبرگزاری‌ وولف‌ و اتحادیه‌ تلگراف‌ را با هم‌ ادغام‌ كرد و اداره‌ اخبار آلمان‌ را شكل‌ داد و برای‌این‌ اداره‌ در داخل‌ و خارج‌ دفاتر متعددی‌ را ایجاد كرد. این‌ وضعیت‌ تا آغاز جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ ادامه‌یافت‌. در این‌ مدت‌ نه‌ تنها انواع‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ صورت‌ می‌گرفت‌ بلكه‌ رشد فزاینده‌ آلمان‌ درسیاست‌های‌ بین‌المللی‌ نیز پدیدار شد.
“پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ اول‌ خبرگزاری‌ آلمان‌ وجه‌ بین‌المللی‌ خود را از دست‌ داد و در اولین‌كنفرانس‌ بین‌المللی‌ خبرگزاری‌های‌ متفق‌ كه‌ در سال‌ 1920 در پاریس‌ برگزار شد، هاواس‌ و رویتر به‌رهبری‌ خود در حوزه‌ بین‌المللی‌ اخبار با كمک یكدیگر تاكید كردند، بخش‌ وسیعی‌ از مناطق‌ مهم‌ ونواحی‌ كه‌ وولف‌ تا آن‌ زمان‌ پوشش‌ خبریش‌ را برعهده‌ داشت‌ یعنی‌ اروپای‌ شرقی‌ و مركزی‌ به‌ دست‌این‌ خبرگزاری‌ها افتاد. در این‌ زمان‌ وولف‌ فقط اخبار آلمان‌ را به‌ كشورهایی‌ كه‌ سابقا پوشش ‌خبریشان‌ را بر عهده‌ داشت‌ می‌فرستاد در حالی‌ كه‌ رویتر و هاواس‌ سایر اطلاعاتی‌ را كه‌ از سراسردنیا دریافت‌ می‌كردند، ارسال‌ می‌داشتند”.(21)
رویتر و هاواس‌ به‌ عنوان‌ خبرگزاری‌های‌ كشورهای‌ پیروز در جنگ‌ یعنی‌ بریتانیا و فرانسه‌ به‌ترویج‌ سیاست‌های‌ ممالک مطبوع‌ خود در اروپای‌ شرقی‌ و مركزی‌ پرداختند. در این‌ زمان‌افكارعمومی‌ جهانیان‌ شكل‌ گرفته‌ بود و نفوذ طرح‌ها و برنامه‌های‌ بریتانیا و فرانسه‌ بر عوامل‌ مهم‌سیاسی‌ دیده‌ می‌شد. با به‌ قدرت‌ رسیدن‌ هیتلر در سال‌ 1933 تمام‌ وسایل‌ ارتباطی‌ موجود آن‌ زمان‌ دراختیار سیاست‌های‌ نازیست‌ قرار گرفت‌ و در دسامبر همان‌ سال‌ نیز “اداره‌ اخبار آلمان‌” شكل‌ گرفت‌.گوبلز به‌ ریاست‌ اداره‌ منصوب‌ شد و تمام‌ سعی‌ خود را جهت‌ اهداف‌ سیاسی‌ رژیم‌ نازی‌ قرار داد.
“گوبلز هر روز صبح‌ نزدیک به‌ 50 صفحه‌ مطالب‌ خبری‌ را كه‌ توسط كاركنان‌ اداره‌ جمع‌آوری‌شده‌ بود بررسی‌ می‌كرد. در كنار وزیر قدرتمند تبلیغات‌ رئیس‌ مطبوعات‌ رایش‌ “اوتو دیتریش‌” ووزیر خارجه‌ نیز سعی‌ در كنترل‌ اخبار اداره‌ داشتند تا براساس‌ منافعشان‌ باشد.”(22)
گوبلز دست‌ به‌ تحریف‌ اخبار زد تا مطابق‌ با تبلیغات‌ سیاسی‌ و اهداف‌ سیاسی‌ آلمان‌ باشد هر چندخود تحریف‌ را برای‌ وزارت‌ تبلیغات‌ آلمان‌ نمی‌پذیرفت‌. آن‌ زمان‌ در داخل‌ آلمان‌ اطلاعات‌ ازخبرگزاری‌ به‌ رادیو و روزنامه‌ها ارسال‌ می‌شد و این‌ دو رسانه‌ جمعی‌ به‌ دستكاری‌ در افكار عمومی‌آلمان‌ می‌پرداختند، برای‌ خارج‌ از كشور نیز اختراع‌ زیمنس‌ كه‌ یک تلگراف‌ بی‌سیم‌ بود باعث‌سرعت‌ بخشیدن‌ به‌ ارسال‌ و دریافت‌ خبر شد. “این‌ دستگاه‌ قادر بود 300 علامت‌ را در هر دقیقه‌جابجا كند یعنی‌ چیزی‌ حدود 60 كلمه‌. در سال‌ 1935 تمام‌ دفاتر در خارج‌ از كشور با دستگاه‌ بی‌سیم‌به‌ اداره‌ مركزی‌ خود در برلین‌ متصل‌ شدند. اداره‌ اخبار آلمان‌ همچنین‌ به‌ انتشار اخبار از اروپا و به‌اروپا توسط دو موج‌ كوتاه‌ مبادرت‌ كرد. این‌ اداره‌ تعداد فاتر خود را از سال‌ 1938 كه‌ 24 دفتر بود به‌30 دفتر در اروپا طی‌ سال‌ 1939 رساند. اما به‌ غیر از مصر و اورشلیم‌ در آمریكای‌ شمالی‌، افریقا،خاورمیانه‌ و خاور دور كه‌ حیطه‌ كاری‌ خبرگزاری‌های‌ جهانی‌ دیگر بود دفتری‌ نداشت‌.”(23)
هدف‌ این‌ خبرگزاری‌ آلمانی‌ ایجاد رقابت‌ اقتصادی‌ در دادوستد خبری‌ بود همان‌گونه‌ كه‌ سایرخبرگزاری‌ها انجام‌ می‌دادند.
یک روزنامه‌نگار امریكایی‌ به‌ نام‌ “گراو” در خصوص‌ نقایص‌ و كاستی‌های‌ تبلیغات‌ آلمان‌ طی‌جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ می‌گوید: “آلمان‌ها اولین‌ اداره‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ (پروگاند) را در ایالات‌ متحده‌ ایجادكردند با این‌ امید كه‌ در افكار عمومی‌ امریكا نفوذ كنند. اما این‌ وضعیت‌ به‌ عنوان‌ یک امتیاز بزرگ‌برای‌ بریتانیا و فرانسه‌ تبدیل‌ شد و آنها آموختند كه‌ این‌ اشتباه‌ آلمانی‌ها را تكرار نكنند. از این‌ رو باموفقیت‌ توانستند حاكمیت‌ خود را به‌ نحوی‌ ترتیب‌ دهند كه‌ مردم‌ امریكا نیز از آنها حمایت‌ كنند.”(24)
“گراو” به‌ تحلیل‌ مطالب‌ خبری‌ خبرگزاری‌ها در آتن‌، بوداپست‌، هلسینكی‌، كپنهاک، پراگ‌ و تیراناطی‌ یک هفته‌ یعنی‌ از ششم‌ سپتامبر تا 13 سپتامبر 1937 پرداخت‌. تحقیق‌ وی نشان‌ داد كه‌ در آن‌ سال‌ اوج‌ قدرت‌ رژیم‌ نازی‌ در ارسال‌ مطالب‌ خبری‌ برای‌ مناطق‌مختلف‌ جهان‌ بوده‌ است‌. اما با پایان‌ جنگ‌، آلمان‌ همه‌ چیز را از دست‌ داد.
پس‌ از پایان‌ جنگ‌ “خبرگزاری‌های‌ بین‌المللی‌ غرب‌ در مورد رویدادهای‌ كشورهای‌ جهان‌ سوم‌دو نكته‌ را بیش‌ از سایر نكات‌ مورد توجه‌ قرار دادند. در واقع‌ رویدادهای‌ خشونت‌آمیز و سوانح‌بیش‌ از پیشرفت‌های‌ صنعتی‌ این‌ كشورها در كانون‌ توجه‌ آنهاست‌.”(26)
تحقیقی‌ در سال‌ 1983 درباره‌ عدم‌ صحت‌ و درستی‌ در نگارش‌ اخبار بین‌المللی‌ نشان‌ داد كه‌چگونه‌ بعضی‌ از مطالب‌ خبری‌ نادرست‌ نوشته‌ می‌شود، تغییر در نوشته‌ها چه‌ نوع‌ تاثیرات‌ معنایی‌ به‌همراه‌ دارد و چرا دبیران‌ و ناشران‌ چنین‌ تغییراتی‌ را ایجاد می‌كنند. سعی‌ در تغییر یک مطلب‌ خبری‌برای‌ داشتن‌ ابهامی‌ كمتر، این‌ احتمال‌ را دارد كه‌ ویراستار مطلب‌ آن‌ را به‌ صورتی‌ نادرست‌ در آورد.در این‌ میان‌ روزنامه‌نگاران‌ معمولا واژه‌هایی‌ را انتخاب‌ می‌كنند كه‌ دارای‌ جاذبه‌ و كششی‌ خاص‌باشد. به‌ وضوح‌ می‌توان‌ تفاوت‌ كیفیت‌ نگارش‌ بین‌ خبرهایی‌ كه‌ درباره‌ ملل‌ “شمال‌” و ملل‌ نه‌ چندان‌برگزیده‌ و شناخته‌ شده‌ “جنوب‌” وجود دارد را دید. این‌ مساله‌ باعث‌ افزایش‌ شكایت‌ كشورهای‌جنوب‌ بر علیه‌ رسانه‌ها و آژانس‌های‌ خبری‌ شمال‌ شد. انتقادی‌ كه‌ منجر به‌ پذیرش‌ نظم‌ نوین‌ جهانی‌اطلاعات‌ و ارتباطات‌ از طرف‌ یونسكو گردید.(27)
تغییراتی‌ كه‌ از دهه‌ 1980 تا به‌ امروز در فن‌آوری‌ها و نحوه‌ استفاده‌ از آنها پدید آمده‌، نقش‌خبرگزاری‌ها را نیز دستخوش‌ دگرگونی‌ها كرده‌ است‌. برپایی‌ شبكه‌های‌ تلویزیونی‌ ماهواره‌ای‌همچون‌ سی‌.ان‌.ان‌ و یا گسترش‌ ساختاری‌ بنگاه‌ سخن‌پراكنی‌ بریتانیا در سطح‌ جهانی‌ از طریق‌ماهواره‌ باعث‌ شد تا برخی‌ از خبرگزاری‌ها نیز به‌ ایجاد شبكه‌های‌ تلویزیونی‌ مبادرت‌ ورزند یا آن‌ راگسترش‌ دهند و حتی‌ از طریق‌ اینترنت‌، سایت‌هایی‌ برای‌ خود راه‌اندازی‌ كنند. با توجه‌ به‌ این‌ مواردامكان‌ اطلاع‌رسانی‌ در هر زمان‌ وجود دارد. در عین‌حال‌ تحریک و هدایت‌ افكارعمومی‌ نیز شكل‌دیگری‌ به‌ خود گرفته‌ است‌ “در ماه‌ اوت‌ 2001 چهار عنوان‌ مهم‌ خبری‌ شبكه‌ سی‌.ان‌.ان‌ درباره‌درگذشت‌ یک خواننده‌ پاپ‌ جوان‌، مقالاتی‌ در خصوص‌ كسانی‌ كه‌ دارای‌ وظایف‌ گوناگونی‌ هستند،فهرستی‌ از افراد مهم‌ احزاب‌ و همچنین‌ درباره‌ شخصی‌ بود كه‌ زبان‌ سگ‌ها را می‌فهمد و آن‌ راترجمه‌ می‌كند، دور می‌زد. اما با وقوع‌ حوادث‌ 11 سپتامبر ناگهان‌ همه‌ چیز تغییر كرد. آنچه‌ از این‌شبكه‌ و سایر شبكه‌ها پخش‌ شد جشن‌ فلسطینیان‌ و پاكستانی‌ها به‌ مناسب‌ وقوع‌ این‌ رویداد وتسلیت‌ دولت‌های‌ متحد امریكا به‌ این‌ كشور بود. در پایان‌ آن‌ روز مطالبی‌ دیگر نیز ارائه‌ شد كه‌ در آن‌به‌ خوبی‌ عناصر خبر این‌ واقعه‌ معرفی‌ شد ـ چه‌ كسی‌، چه‌، چه‌ وقت‌، كجا و چگونه‌ ـ در میان‌ مطالب‌انتقادی‌، خبرنگاران‌ اسنادی‌ را ارائه‌ دادند كه‌ منشا تروریست‌ را در خاورمیانه‌ نشان‌ می‌داد.”(28)

پ[color=blue]ی‌نویس‌ها[/color]
1. ال‌ هستر. بنگاه‌های‌ خبر فروشی‌ بین‌المللی‌ چگونه‌ شكل‌ گرفتند؟ مترجم‌ رضا غالبی‌. مجله‌ سروش‌. سال‌ ششم‌، ش‌ 248، 6مرداد 1363، ص‌ 25.
2. همان‌ منبع‌. ص‌ 25.
3. Boyd-Barrett, Oliver and Tehri Rantanen. "The Globalization of News". London. Sage
Publication, 1998. p. 7.
4. Ibid. p. 7.
5. Ibid. p. 7.
6. Ibid. p. 9.
7. مک براید، شن‌. یک جهان‌ و چندین‌ صدا، ارتباط در جامعه‌ امروز و فردا. ترجمه‌ ایرج‌ پاد. تهران‌، سروش‌، 1357، ص‌ 86.
8. Sharkey, Jacqueline E. "War, Censorshp and the First Amendment". Media Studies Journal.
Vol. 1. Summer 2001. p. 20.
9. Ibid. p. 20
10. فونر، فیلیپ‌ اس‌. تولد امپریالیسم‌، تاریخ‌ جنگ‌ كوبا، اسپانیا، امریكا. ترجمه‌ نظام‌الدین‌ سلیمانی‌، تهران‌، انتشارات‌ چاپ‌پخش‌. تابستان‌ 62، جلد دوم‌، صص‌ 69ـ70.
11. همان‌ منبع‌. جلد سوم‌. ص‌ 27.
12. همان‌ منبع‌. ص‌ 32.
13. Sharkey, Jacqueline E. "War, Censorship and the First Amendment". Media Studies
Journal. Vol. 1. Summer, 2001. p. 21.
14. Ibid. p. 22.
15. Ibid. p. 23.
16. Ibid. p. 23.
17. Ibid. p. 24.
18. Chang Tsan-Kuo and Jae-Won Lee. "Factors Afectional Gatekeepers Selecition of
Foreigen News: A National Survey of News Pappers Editors". Journalism Quaterly. Vol. 69.
No. 3. Fall 1992. p. 556.
19. Ellul, Jacques, Propaganda. (New York: Alfred A.Knopf 1965) p. 24.
20. Schulze Schneider, Ingrid. "News Agencies as Tools of Political Power: The DNB
(Deutsches Nachrichten Buro) under the Nazi Regime". Madrid 1991. Fac. De ciencias de la
information. p.1.
21. Ibid. pp. 3-4.
22. Ibid. p. 5.
23. Ibid. pp. 8-9.
24. Ibid. p. 11.
25. Ibid. p. 13.
26. Pinch, Edward T. "The flow of News: An assessment of the Non-Aligned News Agencies
pool". Journal of Communication. Autumn 1978. Vol. 28. No. 4. pp. 163-171.
27. Bell, Alle. "Telling it like it isn't: Inaccuracy in Editing International News". Gazette 1983.
Vol. 31. p. 185-203.
28. Mindich, David T.Z. "September 11 and it's Challenge to Journalism Criticism".
Journalism, Theory, Practice and Criticism. Vol. 3. No. 1. April 2002. ppp. 22-23.

[color=red]نوشته: گیتا علی آبادی[/color]

[color=red]منبع : سایت ایران و جامعه اطلاعاتی[/color]

http://www.journalist.ir/html/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=24