به نام خدا   با سلام   عکس تزئینی   پروژه موشک العبور (Al 'Ubur) احتمالا مابین سال های 1999 الی 2000 و پس از کاهش نظارت های کمیته ویژه سازمان ملل و ایضا با افزایش بودجه در دسترس عراق اغاز شد. هدف اصلی این پروژه ساخت یک سامانه موشکی سطح به هوای برد با الگوبرداری احتمالی از سامانه اس 300 روسی بود ، سامانه ای که امکان مقابله با چند هدف در برد بلند را داشته و با الزامات به روز میادین نبرد مطابق باشد.   عراق برای تحقق این هدف ، چالش های مختلفی در پیش رو داشت. چالش نخست در نبود تکنولوژی های لازم برای ساخت و توسعه اجزای سامانه پدافندی برد بلند بود. عراق تا زمان آغاز پروژه موشک العبور ، پروژه بومی قابل توجهی در زمینه ساخت و توسعه سامانه های راداری و پدافندی ارائه نکرده بود. عمده فعالیت عراقی ها در ارتقای سامانه های موجود از جمله سام 2 و سام 6 آن هم در طی پروژه های تحقیقاتی بود که بعضا به مرحله عملیاتی نرسیدند.   به عنوان نمونه یکی از تلاش های عراق نصب جستجوگر حرارتی موشک R60 بر روی موشک سام 6 بود. سطح این پروژه های تحقیقاتی با سطوح مورد نیاز برای ساخت یک سامانه برد بلند پدافندی تفاوت بسیاری داشت. در آن روزگار کشورهای معدودی از جمله شوروی/روسیه توان تکنولوژیکی لازم برای ساخت یک چنین سیستمی را داشتند. البته برخی از مقامات عراقی دخیل در پروژه از دسترسی به اجزای سامانه اس 300 روسی سخن گفته اند.   موشک سام 6 عراقی مجهز به جستجوگر حرارتی موشک هوا به هوای R60     در صورت صحت این مطلب سوالاتی مطرح میشود از جمله اینکه این دسترسی توسط سازنده اصلی (روسیه) ایجاد شده یا از طریق ایجاد کانال های ارتباطی با اقمار شوروی سابق صورت گرفته. به عنوان نمونه کشور بلاروس از جمله دارندگان سامانه اس 300 بود و در کنار آن سابقه همکاری در پروژه های موشکی عراق (از جمله تامین سامانه های هدایتی) را داشت. این کشور به عنوان یکی از اصلی ترین گزینه های مطرح برای دسترسی عراق به اجزای سامانه اس 300 مطرح میشود.   سوال دیگری که میتوان عنوان کرد آن است که به صرف دسترسی به اجزای سامانه ، نمیتوان به آسانی از آن نمونه سازی (مهندسی معکوس) کرد و این کار نیازمند سطحی از دانش فنی و وجود زیرساخت های لازم است که مشخصا فراتر از دانش فنی و زیرساختی عراقی ها در آن زمان بود. مشکل دیگری که عراقی ها در زمینه ساخت سامانه برد بلند پدافندی داشتند ، تحریم های همه جانبه تسلیحاتی علیه عراق پس از تهاجم به کویت و عدم دسترسی به فناورهای مورد نیاز و نبود شریک تکنولوژیکی بود.   پیش از این تحریم ها البته عراقی ها ارتباطات گسترده ای را شکل داده بودند و از امکان انتقال و اشتراک انواع تکنولوژی های نظامی برخوردار بودند. چالش دیگر مشکلات مالی و ضعف شدید اقتصادی را شامل میشد. عراق از بودجه کافی برای توسعه فناورها و ایضا ایجاد زیرساخت های تولیدی برای یک چنین سامانه ای برخوردار نبود و صرفا در صورت تامین الزامات تکنولوژیکی ، قادر به ساخت سامانه به صورت نمونه بود. در گزارشی که توسط گروه بازرسی عراق (ISG) از این پروژه تهیه شد ، به عدم توانایی کافی عراق در پیش برد این پروژه و فراتر بودن آن از حد قابلیت های تکنولوژیکی این کشور اشاره شده است. ضمن انکه تمایل عراقی ها به استفاده از موشک العبور به عنوان یک موشک زمین به زمین نیز مورد اشاره قرار گرفته.   عراقی ها پیشتر تجربه توسعه موشک پدافندی سام 2 و به کارگیری آن در قالب موشک زمین به زمین را داشتند (پروژه J-1) و اما اینبار به دنبال کسب تجربه مشابه به صورتی متفاوت بودند (ساخت یک موشک پدافندی و استفاده در نقش زمین به زمین). موشک العبور تنها بخش مهم سامانه پدافندی برد بلند عراق بود که  توسعه آن در زمان تهاجم نیروهای ائتلاف به عراق دنبال میشد. پیشران این موشک براساس پیشران موشک سوخت جامد الفتح  و با تغییر ابعاد آن از 3.5 متر به 4.5 متر ساخته شد. این پیشران در حدود 500 میلیمتر قطر داشت و از نظر ترکیب سوخت و عناصر سازنده بدنه مشابه پیشران مورد استفاده در موشک الفتح بود.   تنها تفاوت عمده این موشک با موشک الفتح در تغییر طراحی نازل متناسب با نقش پدافندی موشک و الزامات آن بود. العبور به عنوان یک سامانه پدافندی برد بلند از ساختاری به شدت پیچیده برخوردار بود که  جستجوگر راداری مستقل برای موشک ، رادار کنترل آتش آرایه فازی ، سیستم های کنترل و ارتباط متقابل هوا به زمین و زمین به هوا (uplinks and downlinks) جهت ارتباط سامانه کنترل آتش با موشک و ............. شامل میشد. وظیفه ساخت رادار و بخش های الکترونیکی به صنایع المیلاد سپرده شد.   در ابتدای مراحل طراحی موشک ، عراقی ها به دنبال تهیه سامانه هدایت اینرسی (جهت هدایت موشک در فاز میانی پرواز) و جستجوگر راداری (جهت هدایت موشک در فاز نهایی) از طریق یک شرکت روسی یا گزینه های دیگر از جمله شرکت هایی در اقمار شوروی سابق بودند که در نهایت به نتیجه ای ختم نشد و صرفا آزمایشات و شبیه سازی هایی بر روی سیستم هدایت و جستجوگر موشک هوا به هوای R-40 صورت پذیرفت. هدف عراقی ها ساخت موشک و سامانه پدافندی با برد 80 الی 90 کیلومتر بود که همین مسئله موشک برد بلند هوا به هوای R-40 را به بستر مناسبی برای تحقیقات تبدیل میکرد هر چند که این موشک و سامانه های هدایتی آن ، تکنولوژی های سطح پایین تری از آنچه که عراقی ها بدان نیاز داشتند را تامین میکرد اما به عنوان یک بستر آزمایشی مفید بود.   موشک هوا به هوای R40     موشک العبور از کلاهکی به وزن 176 الی 180 کیلوگرم از نوع ترکش شونده بهره میبرد که امکان ایجاد آسیب شدید یا انهدام هواگرد ها حتی در صورت انفجار در فاصله از هواگرد را نیز داشت. توسعه و آزمایش پیشران موشک العبور در ابتدا از طریق یک مدل مقیاس متوسط از پیشران این موشک که در حقیقت براساس پیشران راکت ابابیل 50 ساخته شده بود ، صورت پذیرفت. این آزمایشات که با استفاده از ترکیبات سوختی متفاوتی نیز انجام شد در نهایت به ساخت نمونه ای از پیشران موشک العبور در مقیاس اصلی و با ترکیب سوختی مشابه موشک الفتح ختم گردید.   تست پیشران موشک در مقیاس اصلی احتمالا در سال 2002 آغاز شده هر چند که در این مورد گزارشات متفاوتی وجود دارد. در یک گزارش از تست مقیاس اصلی پیشران در 12 ژانویه 2002 صحبت به میان آمده حال آنکه در گزارش دیگری این آزمایش در ژوئن تا نوامبر سال 2002 عنوان شده. آزمایشات موفقیت امیز پیشران موشک العبور موجب شد که مقامات عراقی در فکر استفاده از آن به عنوان یک موشک زمین به زمین باشند ، مسئله ای که توسط یکی از مسئولین برنامه موشکی عراق نیز مورد تایید واقع شده است.   عراقی ها به جهت مشابهت پیشران و ترکیب سوختی موشک العبور با موشک الفتح  ، امکان تولید و توسعه آن به عنوان یک موشک زمین به زمین در برد های مختلف را داشتند. در نهایت پروژه سامانه موشکی پدافندی العبور به جهت وجود چالش های غیر قابل حل برای عراقی ها و ایضا با تهاجم نیروهای ائتلاف به این کشور ، تنها با ساخت پیشران موشک و بدون پیشرفت موثر در بخش هایی همچون رادار و ....... پایان یافت. به جهت نابودی اسناد و نمونه های ساخته شده از پیشران موشک  ، تصویر قابل ارائه ای از پروژه آن در دسترس نیست.   نویسنده و مترجم : سینا نوریخانی   هرگونه برداشت از این مطلب صرفا با ذکر نام وبسایت میلیتاری مجاز است