IAR-95   در اواخر دهه ی 60 , هم زمان با ایجاد مجدد صنایع هوانوردی رومانی , 3 نقطه ی عطف مهم در زمینه  ی طراحی جت های نظامی به وقوع پیوست , طراحی و تولید یک هواپیمای پشتیبانی نزدیک زیرصوت که  IAR-93 نام گرفت , اولین هواپیمایی که در رومانی پس از جنگ ساخته شده بود با قابلیت استفاده به عنوان هواپیمای اموزشی که نمونه ی اموزشی ان IAR-99 بود .   IAR-93   در 20 می 1971 رومانی و یوگوسلاوی توافقنامه ای دولتی برای پروژه ی تحقیق و توسعه ی YuRom را امضا کردند . مدیریت برنامه در بخش رومانیایی در عهده ی مهندس Teodor Zamfirescu  و در بخش یوگوسلاویایی بر عهده ی سرهنگ Vidoje Knezevic بود . نیازمندی برای یک هواپیمای سبک زیر صوت برای انجام حملات هوا و زمین و انجام ماموریت های شناسایی تاکتیکی و قابلیت رزم هوایی محدود به عنوان نقش ثانویه اعلام شد . این پرنده بر اساس یک سازه ی ساده , استفاده از تجهیزات و اویونیک ساخت داخل که البته با اجزا غربی سازگار بودند , ساخته شد . با داشتن قابلیت اجام عملیات از باند های چمنی و آسیب دیده , تعمیر و نگه داری ساده و اعتماد پذیری بالا بود . این پرنده ای 2 موتوره با بالهایی در بالای بدنه نصب شده و دارای زاویه پسگرایی بود . موتور Rolls-Royce Viper به عنوان منبع رانش ان انتخاب شده بود , که SOKO ان را به صورت تحت لیسانس تولید می کرد . در اصل در نظر گرفته شده بود که پس سوز نیز برای موتورهای ویپر توسعه داده شود اما در این مسیر مشکلاتی که حل انها نیازمند زمان مدید بود پیش امد , که باعث شد هیچ کدام از نمونه های پیشتولید شده و نمونه های اولیه ی تولیدی دارای این ویژگی نباشند . در طول دهه ی 80 هر دو کشور نسخه هایی با اندکی تفاوت را توسعه دادند و مدتی بعد که پس سوز در دسترس بود از این ویزگی نیز در این پرنده ها استفاده شد .   انواع IAR-93A : نمونه های اولیه بدون پس سوز مجهز به موتور توربوجت Viper Mk 632-41 15 پیش نمونه در 1979 تحویل شد که در 1981 وارد خدمت شدند . 26 فروند نمونه ی تک سرنشینه و 9 فروند نمونه ی 2 سرنشینه ی اموزشی از این نسخه تولید شد . IAR-93MB : این نسخه از بدنه ی IAR-93B ولی از موتور بدن پس سوز IAR-93A استفاده می کرد و تحویل ان از 1982 شروع شد . 15 فروند تک سرنشین از این نسخه تولید شد . IAR-93B : مجهز به موتور Viper Mk 633-47 با پس سوز , حجم مخازن داخلی سوخت افزوده شده , با جایگاه های حمل سلاح ارتقاع یافته و بالهای طراحی مجدد شده از جمله لبه ی حمله ی توسعه یافته .    leading edge extensions       اولین پرواز ان در 1985 انجام شد و در 1987 وارد خدمت شد . 27 فروند نمونه ی تک سرنشین و 7 فروند نمونه ی 2 سرنشین از ان ساخته شد .   مشخصات IAR-93MB General characteristics   Crew: 1   Payload: 2,500 kg (5,512 lb)   Length: 14.90 m (48 ft 10 in)   Wingspan: 9.30 m (30 ft 6 in)   Height: 4.52 m (14 ft 10 in)   Wing area: 26.0 m² (280 ft²)   Airfoil: NACA 65A-008 (modified)   Empty weight: 5,750 kg (12,676 lb)   Max. takeoff weight: 10,900 kg (22,030 lb)   Powerplant: 2 × Turbomecanica/Orao-built Rolls-Royce Viper Mk 633-47 afterburning turbojets   Dry thrust: 17.79 kN (4,000 lbf) each   Thrust with afterburner: 22.24 kN (5,000 lbf) each     Performance   Maximum speed: 1,089 km/h (680 mph)   Cruise speed: 1,086 km/h (675 mph)   Stall speed: 274 km/h (171 mph)   Range: 1,320 km (825 miles)   Service ceiling: 13,600 m (44,608 ft)   Rate of climb: 3,900 m/min (12,800 ft/min)   Wing loading: 419.2 kg/m² (85.9 lb/ft²)   Armament   2 x 23 mm GSh-23L twin-barrel cannon in lower front fuselage, below engine air intakes, with 200 rds/gun; gun camera and GEC-Marconi D282 gyro gunsight   up to 2,500 kg (5,511 lb) on 5 pylons   BM 500 bomb   BEM 250 bomb   BE 100 bomb   LPR 122 rocket launcher   LPR 57 rocket launcher   PRN 80 rocket launcher   AA-2 Atoll / R-3S AAM (license-built in Romania as A-91) - only on some IAR-93B   only on the J-22   BL755 cluster bombs   AGM-65 Maverick TV guided AGM   AS-7 Kerry / Kh-23 Grom AGM   AA-8 'Aphid' AAM   Avionics   VHF/UHF air-to-air and air-to-ground radio (20W transmission power)   gyro unit (Honeywell SGP500 twin-gyro platform in ORAO)   radio altimeter   ADF   radio compass and marker receiver   IFF (IAR-93B only)   GEC-Marconi three-axis stability augmentation system, incorporating a basic bank/altitude hold autopilot and emergency wings-level facility     ...............................................................................................................   در طی دهه ی 70 قابلیت تحقیقات پیشرفته در INCREST سابق (INCAS فعلی) ایجاد شد . که از جمله ی  انها تونل تست باد با سرعت 3 ماخ بود . در اواخر دهه ی 70 مطالعات اولیه برای جنگنده ی مافوق صوت IAR-95  تحت رهبری Dipl.Eng. Dumitru Badea شروع شد . IAR-95 هواپیمایی سبک با پیکره بندی تک موتوره بود . این طرح نیازمند موتوری با تراست خشک 54 کیلونیوتن و با پس سوز 91 کیلو نیوتن بود . این طرح دارای بالهایی در بالای بدنه و ورودی های هوایی در اطاف بدنه بود . یکی از طرح های پیشنهادی دیگر 2 باله (fin) نیز داشت . اگر چه طراحی سازه ی  IAR-95 در یک یک مرحله ی کاملا پیشرفته انجام شده بود , عدم دسترسی به یک پیشران مناسب باعث کنسل شدن پروژه ی IAR-95 در 1981 شد . IAR-95 technical data: Length overall: 14.75 m Height overall: 4.95 m Wing Span:  8.7 m Wing area, gross: 26 m² Wing sweep at quarter chord: 35 deg. Empty weight: 6800 kg Maximum take-off weight: 10000 kg       پروژه ی جنگنده ی مافوق صوت مجددا در اوایل دهه ی 80 تحت هدایت سرهنگ Eng. Constantin Rosca , استارت خورد . اولین طراحی جدید این برنامه  IAR-101 نام گرفت که طراحی عمومی ان به IAR-95 شبیه بود , اما دارای بدنه ای قطور تر و 4 جایگاه حمل سلاح در زیر هر بال بود .         قدم بعدی در این برنامه IAR-S بود , مدل ها متعددی ساخته و در تونل باد تست شد . این مدل ها یاداری یک موتور و یک fin یه دارای 2 موتور و 2 fin بودند . نمونه ی 2 سرنشینه و تک موتوره به عنوان هواپیمای مولتی رول ارائه شد . اخرین مدل از طرح IAR-95 هنوز در ورودی سالن INCAS نکه داری می شود . این برنامه ای بسیار بلند پروازانه و چالشی جدی برای صنایع هوانوردی رومانی بود . به منظور ازمون قابلیت تولید چنین هواپیمایی , تصمیمی برای تولید اوین نمونه ی اثبات گر تکنولوژی IAR-95ME  گرفته شد .  نمونه ی اثبات گر در صنایع هوانوردی بخارست تولید شد , و شاخه ای ویژه از INCAS به منظور احداث تاسیسات جدید در همسایگی کارخانه ایجاد شد . در این مرحله هواپیما به مرحله ی طراحی جزئی نگرانه رسید , اما در 1988 به دلیل دلایل مالی کل برنامه به طور قطعی کنسل شد . IAR-95 ME technical data Length: 16.0 m Wing span: 9.3 m Height: 5.45 m Wing area: 27.9 m² Empty weight: 7,880 kg Max T-O weight: 15,200 kg Weapons max. load: 3,200 kg Powerplant: One Tumansky R-29-300 turbojet rated at 122kN with afterburner     چیزی که در مورد این پرنده به طور خاص نظر را جلب می کند شباهت انکار ناپذیر ان به FC-1 است حتی مشخصات موتوری که برای این پرنده در نظر گرفته شده بود تا حدود زیادی با RD-93 تطابق دارد ,  و این در حالی ست که برخی شایعات مبنی بر فروخته شدن این پروژه به پاکستان (یا چین) وجود دارد . ایا رومانیایی ها با خود فکر کرده اند حالا که نمی توینم با این پروژه پرواز کنیم دست کم از ان پول بدست اوریم ؟ مشابه داستان چین و پروژه ی لاوی ؟!  این سوالی ست که هیچ پاسخ قطعی برای ان وجود ندارد .   ............................................................ سایر تصاویر                                                                                                                 ..............................................................   با تشکر از Skyhawk  گرامی منبع-1 منبع-2 ترجمه و گرداوری از 7mmt Military.ir کلیه ی حقوق برای نویسنده محفوظ است