آخرین سردار پارسی آخرین سردار پارسی

[Navard 8,421]

به نام خداوند بخشنده و مهربان

 

مقدمه:

 

خبرنگار به آرامی تاریخ اکتبر1980 را بر روی برگه ای که در دست داشت یاداشت می کند تا آماده مصاحبه با یکی از نامی ترین مشاهیر تاریخ هندوستان گردد. مدتی از آغاز جنگ ایران و عراق گذشته و این اتفاق سوژه ای مناسب برای طرح سوالی جنجالی بود. خبرنگار از وی می پرسد، نظرتان در رابطه با حمله عراق به ایران چیست؟ سام در پاسخ می گوید:

"حیف از آن خاک پاک که مورد تعرض نظامی قرار گیرد. بروید و ببینید پشت سر این حمله کدام قدرت جهانی قرار دارد و چه می خواهد، جنگ ادامه سیاست است. افسوس که پیر شده ام وگرنه به ایران می رفتم و داوطلبانه در دفاع از سرزمین نیاکانم شرکت می جستم."

 

فیلد مارشال سام هرمز جمشید منکشا

 

اجداد وی در قرن دوم هجری با فشار روز افزون حاکمان مسلمان رو به رو شدند. قوانین سفت و سخت بر زندگی زرتشتیان باقی مانده در ایران جاری بود.  برقراری نظام مالیاتی ظالمانه امان همه را بریده بود و چاره ای جز فرار برای آن ها باقی نمی گذاشت. تعداد زیادی از زرتشتیان از  شهرهای مختلف ابتدا به ناچار به خراسان کوچ کردند. که با ادامه فشارها مسیر هندوستان را در پیش گرفته اند. بخش بزرگی از این کوچ کنندگان ساکن شهر ساری بودند( طبق گفته منابع)  آنها با آتش مقدس خود که بهرام نام داشت سفر مخاطره آمیزی را در پیش گرفتند و بعد از حوادث گوناگون و مدتی مدید به شهر گجرات رسیدند. گجرات در هند از نظر آب و هوایی شباهت فراوانی به شهر ساری داشت. ساری بعلت نزدیکی به دریای مازندران آب و هوای معتدل و زمین های حاصل خیز و سر سبزی دارد. شباهت های گجرات به دل مهاجرین نشست. نماینده ای از طرف پارسیان به نزد فرماندار گجرات رفت. فرماندار با شروطی آنها را پذیرفت که مهمترین آنها گذاشتن سلاح بر زمین و هماهنگی با پوشش لباس و زبان محلی بود. آنها چون ترس جان داشتند پذیرفتند. با این حال سعی بر این کردند که همواره با یکدیگر ازدواج کنند و آداب اصیل ایرانیان که تمامی آنها از درست نیتی و صداقت ریشه می گرفت را سر لوحه جامعه خود قرار دهند. آنها محل سکونت خود را  نوساری ( ساری جدید) نامیدند تا هرگز خاک مادری را فراموش نکنند. بعد گذشت قرن ها، پارسیان موفق ترین و متحد ترین قوم در بین تمام اقوام کشور هزار طائفه هندوستان هستند. در دل این قوم فرزندی به دنیا آمد که پدرش وی را سام نام نهاد. وی فرزند پنجم خانواده بود و از همان کودکی استعدادی شکوفا از خود نشان می داد . پدرش همواره از او می خواست که مانند خودش پزشک شود. ولی سام  در جواب می گفت: من یک پارسی هستم و مردان پارسی سپاهی گری را بر پیشه های دیگر ترجیح می دهند و من باید افسر شوم. در سال 1931 کمیته دانشگاه نظامی هند طرح ایجاد یک نیروی منظم نظامی را با جذب جوانان 18 تا 20 سال آغاز می کند. برای قبولی در این دانشگاه در سال 1932 کنکوری برگذار می شود که سام هرمز جمشید در آن جز 15 رتبه اول می گردد. وی بعنوان بخشی از اولین دانشجویان دانشگاه نظامی هند انتخاب می شود. در این دانشگاه  فقط 22 نفر توانستند شرایط مدنظر خدمتی را به پایان برسانند که یکی از آنها سام بود. سام توانست در 1 فوریه 1935 با درجه ستوان دومی از این دانشکده فارغ التحصیل شود. در آن سال ها نیروهای هندی تازه آموزش دیده قبل از اعزام به یک واحد هندی، ابتدا به یک هنگ انگلیسی می پیوستند. در نتیجه سام به گردان دوم رویال اسکاتلندی مستقر در لاهور پیوست و بعد ها به هنگ دوازدهم مرزی مستقر در برمه اعزام شد. وی را بعلت تسلط بر چند زبان هندی و انگلیسی و ... بعنوان مترجم بکار گرفتند.

سام هرمز در ایام جوانی

 

سربازان هندی در جنگ برمه و مقابله با ژاپن

 

در 1942 با آغاز حملات ژاپن به مناطق تحت سلطه انگلیس در جنوب شرق آسیا و نزدیکی آنها به شبه قاره هند خطر جدی اصلی ترین مستعمره امپراطوری بریتانیا را تهدید می کرد، در آن روز ها کمبود در  تعداد افسران بیداد می کرد. تقدیر با سام همراه شده بود. وی در آنجا بعلت لیاقت بسیاری که از خود نشان میداد به درجه سرگردی موقت دست یافت. وی به آرزویش نزدیک شده بود و به فرماندهی هنگ "گورخا" رسیده بود. این هنگ همان هنگی است که ضد حملات علیه ارتش سلطنتی ژاپن را آغاز کرد. در طی نبرد بر سر تپه های پاگودا هنگ گورخا با یک ضد حمله شدید توانست نیروهای ژاپنی را پس بزند. به هنگ سام آسیب 50 درصدی وارد شده اما او به هدفش رسیده است. سام در این نبرد به شدت زخمی شد. سرلشکر دیوید کاوان فرمانده لشکر 17 پیاده با مشاهده نبرد و شجاعت هنگ گورخا با شتاب به سوی سام حرکت کرد و از ترس آنکه مبادا سام بمیرد مدال نظامی خود را به سام بست و گفت به یک فرد مرده نمی توان مدال نظامی داد! بعدها با انتشار این خبر در روزنامه لندن کسب مدال توسط سرگرد هندی رسمی شد. بدن مجروح سام به دست یک پزشک استرالیایی سپرده شد. پزشک با دیدن شدت جراحت، عمل را نپذیرفت ولی با تهدید هم رزم سام، بسوی او بازگشت و پرسید چه بر سرش آمده؟ در همان لحظات سام بهوش آمد و در پاسخ گفت یک قاطر به من لگد زده است. پزشک تحت تاثیر شوخ طبعی وی قرار گرفت و جان وی را نجات داد و هفت گلوله از ریه و کبد و کلیه های وی خارج کرد! بخش بزرگی از روده های وی برداشته شد. خطر از بیخ گوش سام عبور کرده بوده. در جنگ جهانی دوم سام هرمز در درگیری های متعددی شرکت کرد و در سال 1944 به درجه سرهنگ دومی نائل آمد. پس از تسلیم بی قید و شرط ژاپن وی سرپرست خلع سلاح 60هزار اسیر جنگی ژاپنی شد. وی چنان خوب از عهده مسئولیتش بر آمد که حتی یک گزارش بی انضباطی در اردوگاهش ثبت نشد.

 

جهت مشاهده تصویر بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

 

با استقلال هندوستان در سال 1947، پاکستان هم برنامه ی استقلال خود را دنبال می کرد. سام هرمز که بعد جنگ دوره های جدیدی را گذرانده بود کمک شایانی به تشکیل ارتش هند جدید کرد. در همین گیر و دار در 22  اکتبر نیروهای پاکستانی به کشمیر نفوذ کرده و دومل و مظفر آباد را تسخیر کردند. فردای آن روز مهاراجا هاری سینگ، حاکم ایالت جامو و کشمیر از هند درخواست کمک کرد. صبح روز 27 اکتبر نیروهای هندی به منطقه اعزام شدند و شهر سیرناگر درست قبل از رسیدن نیروهای پاکستانی بدست نیروهای هندی افتاد. با آغاز ضد حملات هند، پاکستانی ها دچارصدمات جدی شدند. که در نهایت جنگ بدون نتیجه قطعی به پایان رسید.این جنگ ریشه ای بر دشمنی بی پایان هند و پاکستان شد.

در سال ۱۹۶۱ که خطر تصرف «لاداخ» از سوی چین احساس می شد، سام هرمز جمشید در مقاله ای از سیاست های «کریشنا منون» وزیر دفاع وقت هند انتقاد کرد و علنا نوشت که منون از فنون نظامی بی اطلاع است یا سوءنیت دارد. به همین دلیل هنگامی که در سال ۱۹۶۲ نیروهای هندی در لاداخ از برابر چینیان گریختند او را مامور جبهه کردند و سام که درجه ژنرالی داشت در فرمانی خطاب به نظامیان تحت فرمان خود نوشت: می دانید که من یک پارسی ام و عقب نشینی در ذات ما گناه است. بنابراین، جز با دستور کتبی هرگونه عقب نشینی ممنوع است و مرتکب به دادگاه صحرایی فرستاده خواهد شد و تا من زنده باشم دستور عقب نشینی داده نخواهد شد. با همین فرمان، هندیان ایستادند و اراضی بیشتری را از دست ندادند.( پارارگراف از روزنامه اعتماد)

 این نبرد ها نشان دادند که باید نیروی نظامی قدرتمندی را در مقابل پاکستان و چین توسعه داد و البته هند در نتیجه ی آن به سرعت ارتشی بزرگ را فراهم کرد که اولین درگیری تمام عیار جدید آن در در 1965 و نبرد کشمیر رخ داد که با پیروزی قاطع هند همراه شد. 

نقشه ای از موجودیت پاکستان شرقی و محور های درگیری 

 

 در 1970 اعتراضات بر سر خودمختاری پاکستان شرقی(بنگلادش) شدت گرفت. آن زمان بنگلادش بخشی از پاکستان بود. این سرزمین 1600 کیلومتر از خاک اصلی پاکستان فاصله داشت و پاکستان تمام تدارکاتش به این بخش از خاکش را از طریق دریا میرساند. با شدت گیری ناراضیتی و اعتراضات، پاکستان دست به ایجاد یک قحطی و فشار اقتصادی ساختگی زد تا شاید مردم این ناحیه زیر فشار ساکت شوند. اما این رفتار دولت پاکستان نتیجه عکس می دهد. پاکستانی ها تمام این اتفاقات را زیر سر هند می دانند. در مارس 1971 پاکستان یک کارزار شدید را برای مهار جدائی طلبان آغاز میکند. با اعزام تعداد زیادی نیروی امنیتی به پاکستانی شرقی یک حکومت پلیسی مخوف برقرار می شود. در نتیجه این تندروی، هزاران نفر از اهالی پاکستان شرقی جان خود را از دست می دهند. در این بین ده میلیون نفر به بنگال غربی پناهنده شدند. بنگال غربی تحت نفوذ هند قرار داشت. هند در آن سال ها با رکود اقتصادی دست و پنجه نرم می کرد و این تعداد پناهنده تیرخلاصی بر پیکرش بود. در نتیجه در هند تصمیم بر این گرفته شد که از تشکیل دولت مستقل بنگال حمایت شود. جنگ حتمی به نظر می رسید. بدبینی در بین طرفین به حد اعلای خود رسیده بود و همه حرف از جنگ می زدند. طی جلسه کابینه نخست وزیر ایندیرا گاندی  از سام هرمز که آن روز ها ریاست ستاد ارتش را بر عهده داشت پرسید که آیا می شود هم اکنون با پاکستان وارد جنگ شد؟ سام پاسخ داد هم اکنون اکثر یگان ها در دیگر نقاط مستقر هستند و همچنین تعداد بسیار کمی تانک در منطقه مستقر است. وی همچنین به بارش های موسمی پیش رو اشاره کرد که تدارکات جنگ را ناممکن می کرد. وی پس از ترک جلسه  درخواست استعفا داد که نخست وزیر آن را نپذیرفت و در عوض از اون مشاوره  خواست. سام گفت اگر به من اجازه دهید تا جنگ را با شرایط خودم مدیریت کنم و تاریخ آغاز جنگ با من باشد می توانم پیروزی را برایتان به ارمغان بیاورم. گاندی موافقت کرد. پس از آن روز سام هرمز به دنبال برنامه ریزی استراتژی خود رفت. ارتش دست به مقدمه چینی های گسترده ای زد. هند دست به آموزش یک گروه بزرگ از شبه نظامیان ملی گرای بنگال زد. حدود سه تیپ از نیرو ها آموزش دیدند و 75هزار نفر هم مسلح شدند. این نیرو ها وظیفه ی اجرای عملیات پارتیزانی و آزار دادن نیروهای پاکستانی را بر عهده داشتند که در ابتدای جنگ بصورت موثر مورد استفاده قرار گرفتند. تعداد زیادی از یگان ها به منطقه منتقل شدند. پاکستانی ها در 3 دسامبر 1971 با مشاهده تحرکات هند که جنگ را حتمی می دیدند دست به اجرای یک حمله پیش دستانه زدند. پاکستان به تقلید از اسرائیل دست به حمله هوایی گسترده  علیه 11  پایگاه غربی هند زد با این تفاوت که بر خلاف روند جنگ شش روزه، نتوانست به نیروی هوایی هند آسیب جدی وارد کند. روز بعد نیروی هوایی و دریایی هند عملیات گسترده ای را در دو جبهه شرقی و غربی آغاز کرد. هند با یک حمله شبانه دریایی با قایق های اوسا چند کشتی نظامی و غیر نظامی  مستقر در کراچی را مورد هدف قرار داد.

 

ناوهای هواپیمابر هندی نقش پر رنگی در پیروزی دریایی و اجرای محاصره ی پاکستان شرقی داشتند.

 

اوضاع در پاکستان شرقی  برای دولت مرکزی رو به وخامت می رفت. نیروی دریایی هند بنگلادش را محاصره کرده بودند و بدین طریق تنها راه ارتباطی پاکستان با پاکستان شرقی بسته شد. بخش بزرگی از شناور های پاکستان مستقر در بنگلادش مورد هدف قرار گرفتند. نیروی دریایی پاکستان به کل فلج شده بود. نیروی هوایی هند هم در طی آن چند روز چهار هزار سورتی پرواز انجام داد. این تعداد حمله هوایی در آن روز ها کم نظیر بود. در نتیجه حملات وحشتناک نیروی هوایی هند، دشمن بر روی زمین کاملا فلج شد. پاکستان سعی در باز کردن جبهه ای جدید در کشمیر کرد که نتیجه ای نگرفت. جنگ برای پاکستان فاجعه بار بود. پاکستان این بار هم آغاز گر جنگ بود اما به کل آبروی خود را از دست می داد. با قطعنامه سازمان ملل نیروهای دوطرف موظف بر اجرای آتش بس و بازگشت نیروهایشان به مرزها شدند. اما پاکستان برای همیشه پاکستان شرقی را از دست داد. این جنگ یک موفقیت بسیار بزرگ در کارنامه سام هرمز جمشید منکشا بود.

اولین پیام رادیویی منکشا در 9 دسامبر 1971 به سربازان پاکستانی:

"نیروهای هندی شما را محاصره کرده اند. نیروی هوایی شما نابود شده است. شما هیچ امیدی به کمک آنها ندارید. بنادر مسدود شده اند. هیچ کس از دریا نمی تواند به شما برسد. شما کیش مات شده اید. همه ی مردم آماده انتقام ظلمی هستند که شما مرتکب شده اید. چرا می خواهید زندگی تان را هدر دهید؟ آیا شما نمی خواهید به خانه و نزد فرزندانتان بروید؟ وقت را از دست ندهید و سلاحتان را بر زمین بگذارید. زمین گذاشتن سلاح شما مایه شرمساری نیست."

 

لحظه تسلیم

 

درنهایت بعد روز ها جنگ در 16 دسامبر 1971 تسلیم نامه رسمی توسط سپهبد امیر عبدالله خان نیازی امضا شد و جنگ سوم هند و پاکستان به پایان رسید. سام هرمز دستور منع غارت و تجاوز را داد و بر لزوم حفظ احترام و دوری از بیگم ها (زنان به زبان هندی) تاکید کرد. همه سربازان سام را می شناختند و می دانستند که نمی توانند از دستوراتش سر پیچی کنند. از طرف سام  جمله ای نقل شده که خطاب به سربازان گفته: وقتی یک زن مسلمان را می بینید، دستان خود را در جیب بگذارید و به سام فکر کنید! رفتار سام هرمز آنقدر با اسرا خوب بود که به نماد دلسوزی در برابر اسرا تبدیل شد. او برای اسرا قرآن تهیه می کند. می گذارد مراسم های خود را بر گذار کنند و تبادل نامه با خانواده هایشان انجام میدهد.

نیروهای هندی با پرچم هندوستان در بنگلادش .

 

.پس از جنگ گاندی تصمیم گرفت که به وی درجه فیلد مارشالی بدهد ولی با مخالفت باقی نظامیان همراه شد. سام در 1972 بازنشسته می شد با این حال دوره خدمت وی 6 ماه دیگر تمدید گردید. در نهایت در 1 ژانویه 1973 وی به درجه فیلد مارشال ارتقاء یافت.  فیلد مارشال سام هرمز پس از قریب به چهار دهه فعالیت در 15 ژانویه 1973 از خدمت فعال بازنشسته شد. پس از خدمت به استادی دانشکده ی افسری پرداخت. در دوران پسا خدمت شدیدا مورد هجمه ی جریانات رقیب و برخی همکاران سابق قرار گرفت. عده ای وی را نژاد پرست و حتی ضد یهود نام نهادند.  با این حواشی کمی از ارزش های این اسطوره نظامی نادیده گرفته شد. وی با اینکه فیلد مارشال بود اما حقوق کامل دریافت نمی کرد. در سال 2007 پس از 30 سال در دوره ریاست جمهوری عبدالکلام 13 میلیون پوند به او اعطا شد که جبران حقوق معوقه اش در این سال ها باشد. فیلد مارشال سام هرمز جمشید منکشا  در ساعت 12:30 روز 27 ژانویه 2008 بر اثر بیماری ذات الریه درگذشت. آخرین جمله ای که از وی شنیده شد، این بود:  "من خوبم "

وی در مجاورت قبر همسرش در قبرستان پارسیان اوتی به خاک سپرده شد. از او دو دختر و سه نوه به یادگار مانده است.

 

پرتره ای از فیلد مارشال سام هرمز جمشید منکشا آخرین سردار پارسی 

 

نویسنده: Navard

 

پیوست: این مقاله اولین نوشتار با جزئیاتی است که در رابطه فیلد مارشال سام هرمز جمشید منکشا در وب پارسی نوشته شده است. این مطلب برای انجمن military.ir  تهیه شده و هر گونه برداشت از آن با ذکر منبع و نام نویسنده بلامانع است.

 

منبع:

1-روزنامه اعتماد مورخ ۱۳۸۵/۰۴/۱۰

2 - کتاب صد جنگ بزرگ تاریخ(علی غفوری)

3- https://en.wikipedia.org/wiki/Sam_Manekshaw

4-

 

 

ویرایش شده در مهر 99 توسط Navard

[hexman 356]

سرداران پارسی مون رو باید تو کشورهای غیر پارسی جستجو کنیم!

[Navard 8,421]

بر 27 مهر 1399 در 23:18 , Navard گفت:

 

 

 

 

 

 

یک فتوشاپ سمی

 

 

 

26 minutes قبل , hexman گفت:

سرداران پارسی مون رو باید تو کشورهای غیر پارسی جستجو کنیم!

 حقیقت اینه که پارسیان هند ۱۲۰۰ سال که از ایران رفتند. وضعیت اینا مشابه وضعیت مردم کورد سوریه و عراق و مردم دیاربکر و باکو و گنجه و سمرقند و بخارا و هرات و .... است. ولی خب اینا اینقدر غیرتمندند که همیشه دست هم وطناشونو گرفتن. یک مرتبه زمان ناصرالدین شاه و حالا هم زمان کرونا! حتما در اخبار خوندید که یک شرکت از پارسیان هند به ایران داروی کرونا رو میده در حالی که هیچ کشوری این کارو نمیکنه!

کاش همه ایرانیان سابقی که جدا شدن و ایرانیان درون این مرز و بوم این اصالت رو داشتند. شخص فیلد مارشال سام هرمز با محمد رضا پهلوی هم حتی صحبت کرد و در آن نصیحت های ارزنده ای کرد ولی خب پهلوی دوم زیاد جدی نگرفت...

[hexman 356]

بله میدونم اینها خیلی ساله از مملکت خودشون فرار کردن به جرم اینکه آیین و فرهنگ باستانی این سرزمین رو برای خودشون کماکان نگه داشته بودن.. وگرنه این دلاور هم به جای سردار پارسی الان سردار رشید اسلام بود!

[mehdipersian 25,016]

بر 29 مهر 1399 در 12:22 , hexman گفت:

بله میدونم اینها خیلی ساله از مملکت خودشون فرار کردن به جرم اینکه آیین و فرهنگ باستانی این سرزمین رو برای خودشون کماکان نگه داشته بودن.. وگرنه این دلاور هم به جای سردار پارسی الان سردار رشید اسلام بود!

این بنده خدا که سردار رشید هندوهای گاو پرست بوده!!! 

 

حالا به غیر از این صحبت های بی ارزش که شد زرتشتی های هند دو گروه اصلی دارند:

 

اولی Parsis یا پارسی ها

دومی Irani یا ایرانی ها

 

زرتشتی های هند حدود 100 هزار نفر هستند و با توجه به تحقیقات تاریخی و ژنتیکی که انجام شده این افراد اکثرا از مرکز ایران(یزد و کرمان و... ) به هند مهاجرت کردند. 

 

پارسی ها چندین قرن قبل به هند مهاجرت کردند و افراد ثروتمند و مشهوری در هند هستند. از جمله ی این افراد "فردی مرکوری" (خواننده ی مشهور) و خانواده ی ثروتمند تاتا هستند. 

 

خانواده ی ایرانی نام خانوادگی irani دارند و اکثرا در دوران قاجار به هند مهاجرت کردند. 

 

این لیست زرتشتی های مشهور هند هست:

https://en.m.wikipedia.org/wiki/List_of_Parsis

[Navard 8,421]

مقاله مرتبط در انجمن

 

 

[Navard 8,421]

بر 27 مهر 1399 در 23:18 , Navard گفت:

اجداد وی در قرن دوم هجری با فشار روز افزون حاکمان مسلمان رو به رو شدند. قوانین سفت و سخت بر زندگی زرتشتیان باقی مانده در ایران جاری بود. برقراری نظام مالیاتی ظالمانه امان همه را بریده بود و چاره ای جز فرار برای آن ها باقی نمی گذاشت. تعداد زیادی از زرتشتیان از شهرهای مختلف ابتدا به ناچار به خراسان کوچ کردند. که با ادامه فشارها مسیر هندوستان را در پیش گرفته اند

 

نگاهی دقیقتر به مهاجرت زرتشتیان هند 

 

 

مهاجرت پارسیان از ایران به هند، به‌ویژه به منطقه گجرات و شهر نوساری، حدود قرن ۸ یا ۹ میلادی رخ داد که در تاپیک فوق به آن اشاره شد. این مهاجرت در پی حمله اعراب مسلمان به ایران و فروپاشی امپراتوری ساسانیان صورت گرفت. علت اصلی مهاجرت، فرار از فشارها و تهدیدهای مذهبی پس از اسلام آوردن گسترده‌ی مردم ایران و به‌تبع آن، محدودیت‌هایی بود که برای پیروان آیین زرتشتی ایجاد شد. طبق روایت سنتی پارسیان که در قصه سنجان آمده، گروهی از زرتشتیان برای حفظ دین و فرهنگ خود، از ایران به سوی هند مهاجرت کردند. پس از عبور از دریا و مدتی سرگردانی، در سواحل غربی هند، به ایالت گجرات رسیدند. ابتدا در شهر سنجان ساکن شدند و بعدها گروه‌هایی به نوساری و دیگر مناطق مهاجرت کردند. نوساری  یکی از مراکز مهم بعدی جامعه پارسیان شد و نقش کلیدی در حفظ فرهنگ زرتشتی و تقویت آن در هند ایفا کرد. اما باید به مطالبی که تا اینجا گفته شد پیوستی اضاف کرد تا باعث برداشت اشتباه از مطلب نشود. 

 

در دوره بعد ساسانی مطابق آیین اسلام با اهل کتاب که شامل مسیحیان و یهودیان و مجوس ( زرتشت ) و صابئین بود به عنوان کفار ذمی برخورد شد. این گروه در جامعه اسلامی اجازه زندگی و ماندن به کیش خود را داشتند و حکومت اسلامی با دریافت نوعی خاص از مالیات به اسم «جزیه» مسئول حفظ مال و نوامیس این گروه بودند. (مطابق آیه ۱۷ سوره حج و...) . هر چند در واژه مجوس بحث بسیار است و عده ای آن را بر گرفته از مغ و یا مگوش دانسته اند.  مگوش گروهی از ایرانیان باستان هستند که پیروان آیین میترا بودند و گئومات مغ از جمله کسانی بود که در دوره ابتدایی هخامنشی از این آیین قدرت را به دست گرفت و داستانی بردیای دروغین را خلق کرد و داریوش اول و پارسیان که پیرو مزدیسنا بودند در مقابل این گروه قیام کردند. و در حقیقت آن زمان یک جنگ شبه مذهبی رخ داد. مستندات فراوانی است که آتشکده های زرتشتی تا قرن چهارم و پنجم هجری در اقصی نقاط ایران به وفور یافت میشدند. دو آیین دیگر ایران یعنی آیین مزدکی و مانوی بر خلاف زرتشتی ها اهل کتاب شمرده نشدن و با توجه به ثنویت که در آن آیین ها قرار داشت تحت فشار قرار گرفتند. مسلمانان به این دو گروه زنداقه با زندیق گفتند که معنای ناهنجاری در زبان و تاریخ عرب دارد و بعد ها به هر که در مسلمانی مرتد می شد لقب زندیق می دادند. جالب اکثر مقاومت ها علیه مسلمانان توسط این گروه و همینطور بودایی های ایران صورت گرفت. حقیقت داستان این است که ساختار حکومت ساسانی و نظام موبد سالاری آن در پایان کار آن در حال فروپاشی بود و زمینه ها کاملا برای سقوط و دگرگونی آماده بود.

 

 

در زمان مهاجرت پارسیان به هند (حدود قرن ۸ تا ۹ میلادی)، خلافت اسلامی عباسیان دیگر کنترل بر مناطق ایرانی شرق نداشت. در حقیقت از همان ابتدای دوره عباسی دوره استقلال سیاسی ایرانیان شروع شده بود و با گذشته زمان و مصادف با قرن های نامبرده  شاهد شکل گیری حکومت های مستقل ایرانی نژاد بودیم. طاهریان (821–873 میلادی) در خراسان حکومت میکردند. و صفاریان (861–1003 میلادی) در سیستان و سامانیان (819–999) در ماوراءالنهر و خراسان حکومت میکردند. بنظر می رسد اوج فشار به زرتشتی ها بر خلاف تصور در دوره ی استقلال سیاسی‌ ایرانیان بوده است. در حقیقت آن فشار از طرف خود جامعه ایرانی مسلمان به پیروان مزدیسنا وارد شد! در همین قرون شاهد پایان تدریجی کار آیین های مزدکی و مانوی هم هستیم. در یک مورد خاص گفته میشود که شخص عبدالله بن طاهر که پسر سردودمان سلسله ایرانی طاهریان است وقتی کتاب عاشقانه وامق و عذرا که بر گرفته از دوره ساسانی بود به او اهدا شد وی با عصبانیت گفت این کتاب مجوسان است و دستور به آب انداختن تمام کتب آن دوره را داد( چیزی که در تاریخ به عنوان کتاب سوزی از آن یاد می شود). مشخصا جو علیه زرتشتی ها در آن دوره سهمگین  بود. از طرف همین دودمان طاهریان که سلسله ای ایرانی بود زبان رسمی خود را عربی قرار داده بود! در مورد این روایت شخصا مطمئن نیستم و تنها چون در کتابی خوانده بودم آن را آوردم. البته به گفته های فوق باید مطلب مهمی اضافه شود. زرتشتی ها تنها گروه مهاجرت کرده در آن اعصار نبودند. خود مسلمانان ایرانی هم بطور فراگیر به مناطق مختلف مهاجرت کردند. از جمله همین هند و آفریقا و جزایر اقیانوس هند و ... به همین طریق زمینه ساز گسترش اسلام در کنار فتوحات اسلامی در این مناطق شدند‌. و شاید قسمت مسکوت و مهم این باشد که پس از دوره های ابتدایی مهاجرات مناطق مهاجر نشین هند به مرور به کنترل مسلمانان در آمد. با این حال در این بازه زمانی طولانی این گروه از زرتشتیان به فکر مهاجرت مجدد نیفتادند. این دوره عموما دوره مدارا حکومت های مسلمان هند بود. 

 

 

در ادامه متنی از صفحه ۲۶۴ کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام قرار میدهم که شاید روزی بدرد بخورد، هر چند مطالبی که تا اینجا آمده به عنوان فرض است و صحت سنجی آن ها به زمان و تحقیقات بیشتر نیاز دارد:

 

«ابراهیم پورداوود درباره آتشکده شهر نوساری هندوستان که به نام ایران شاه معروف است و از نوع آتش‌های بهرام است می‌گوید:

در سنت پارسیان است که آتش بهرام را مهاجرین از ایران با خود آوردند، شاید هم درست باشد چه غالباً در تاریخ طبری و مسعودی می‌خوانیم که ایرانیان از بیم آنکه آتش به دست دشمن افتد و خاموش شود در وقت شکست آن را با خود برداشته و به جای دورتر رو می‌گذاشتند،هرچند که به تدریج آتشکده‌های باشکوه ایران خاموش و به مسجد تبدیل یافتند، ولی تا حدی که ممکن بود در نگهداری آن (آتش بهرام) کوتاهی نکردند. یزدگرد سوم پس از شکست نهاوند خود به شخصه آتش مقدس ری را که محترم شمرده می‌شد برگرفته و به مرو برد. اگر هم آتشکده ایرانشاه پس از ورود مهاجرین در سنجان در سال ۷۱۶ برپا شده باشد باز ۱۲۳۰ سال از عمرش می‌گذرد. پس از سنجان در جایی که بیشتر اقامت نموده نوساری است که مدت ۲۳۵ سال در آنجا بود فقط دو سال از سال ۱۷۳۳ تا ۱۷۳۶ در  خاموشی و سردی به سر برد. اینک ۲۴ سال است که در این ده استقرار یافته است هزاران تن زرتشتی از دستور و موبد و هیربد و بهدین دور آن را گرفته اند. زرتشتیان ایران و پارسیان هندوستان نیز به زیارت آن می‌روند. مخصوصاً ماه‌های اردیبهشت و آذر ماه اوقات زیارت آنجاست، از سرای این ایران خدیو(یعنی آتشکده ایرانشاه) در بامداد نیمروز و شام سرود اوستا از موبدان سفیدپوش بلند است. ایران شاه با صدها خدام خود یادآور آتشکده‌های شیز و ری و استخر بافر و شکوه ساسانیان است»

 

 

آتشکده آذرگُشَسپ  در  تخت سلیمان آذربایجان غربی 

 

آتش بهرام:  

 

آتش بهرام بالاترین و مقدس‌ترین نوع آتش در آیین زرتشتی است. زرتشتیان آتش را نماد روشنایی، راستی و حضور اهورامزدا (نور الهی) می‌دانند، و در پرستش و نیایش‌های خود آن را عنصر مرکزی می‌دانند. این آتش هیچ گاه نباید خاموش شود. در آیین زرتشتی، سه درجه آتش وجود دارد:

 

1. آتش دادگاه (درجه پایین‌تر)
2. آتش آذرگشسب  ( درجه میانی)
3. آتش بهرام (بالاترین و مقدس‌ترین سطح)

 

قسمت عجیب ادامه یافتن نظام طبقاتی تا سطح همین آتش ها و آتش کده هاست! سه آتشکده اصل که به سه آتش مقدس شهره اند هم همین نظام طبقاتی را دارند!

 

• آتشکده آذرگُشَسپ  در کوهستان شیز در نزدیکی تخت سلیمان ( آذربایجان غربی) که مخصوص طبقه ارتشیان و اشراف بود.

 

• آتشکده آذر فَرن‌بَغ، موقعیت در منطقه کاریان یا دارابگرد (استان فارس) که مخصوص روحانیان زرتشتی (موبدان) بود و مقدس‌ترین آتشکده مذهبی زرتشتیان در دوره‌های قدیم و به  آتشکده روحانیت شهرت داشت و ادعا  می‌شود که نگهدارنده آتش اصلی از زمان زرتشت بود. در حقیقت یکی از سه آتش بهرام عصر ساسانی که گفته میشود قدیمی ترین آن هاست در این آتشکده بوده. مهمترین نقطه عطف تاریخی این آتشکده آنجاست که ساسان که جد سردودمان ساسانی (اردشیر پاپکان) است تولیت این آتشکده را داشته است. با حمله اعراب از کاریان آتش را به آتشکدهٔ شمالی فسا برده‌اند و از آنجا به نیریز و از آنجا به هندوستان برده‌اند. نام کاریان هم در نوع خودش جالب توجه است. کاریان نام دیگر طایفه باصری است. این عشایر همان قوم پاسارگادی باستان هستند. این طایفه با کمک خود به اردشیر پاپکان نقش مهمی در تشکیل سلسله ساسانی داشتند. بعد ها در دوره اعراب این طایفه مقاومت سختی نشان دادند. کاریان (پاسارگادی ها) یکی از قبایل ۱۰ گانه پارسی بودند که شاهان سلسله هخامنشی از همین شاخه بالا آمدند! آن ها بعد حکومت مستقل خود در عصر سلوکی را داشتند و همانطور که گفته شد این طایفه با نام باصری همچنان وجود دارد.

 

• آتشکده آذر بُرزین‌مِهر، موقعیت در کوه ریوند در نزدیکی نیشابور که مخصوص کشاورزان و طبقات مردم عادی بود و در دوران ساسانی جایگاه بزرگی داشت. 

 

بقایای آتشکده آذر فَرن‌بَغ

 

ویرایش شده در اردیبهشت 4 توسط Navard

[Navard 8,421]

دکتر عبدالحسین زرین‌کوب: 

ایرانی‌ها به صد زبان سخن می‌گفتند وقتی با اعراب مسلمان روبرو گشتند چه شنیدند که خاموش شدند؟

می‌گویند زبان تازی پیش از آن زبان مردم نیمه وحشی محسوب می‌شد. و لطافت و ظرافتی نداشت. معهذا وقتی بانک اذان در فضای ملک ایران پیچید زبان پهلوی در برابر آن فرو ماند و به خاموشی گرایید آنچه در این حادثه زبان ایرانیان را بند آورد و سادگی و عظمت پیام تازه بود. که سخنوران عرب را از اعجاز بیان و عمق معنی خویش به سکوت افکنده بود. پس چه عجیب که این پیام شگفت انگیز تازه، در ایران نیز زبان سخنوران را فرو بندد و خردها را به حیرت اندازد؟ حقیقت این است که از ایرانیان آنها که دین را به طیب خاطر خویش پذیرفته بودند شور و شوق بی‌حدی که در این دین مسلمانی تازه می‌یافتند، آنها را محو و بی‌خود می‌ساخت که به شاعری و سخنگویی وقت خویش را به تلف نمی‌آوردند. 

 

ادوارد براون: 

سلمان فارسی یگانه شخصی است که از میان ایرانیان وارد جمع معزز و محترم اصحاب گردیده است و بسیاری از علمای بلند مرتبه اسلام نیز از روزهای نخست از نژاد ایرانی برخاستند، عده‌ای از اسرای جنگ مانند ۴ فرزند شیرین (ابن سیرین و سه برادرش) که در جلولا اسیر شدند بعد در عالم اسلام به مراتب شامخ رسیدند. بنابراین قول کسانی که مضمون سخنانشان این است که پس از استیلای عرب بر ایران تا دو سه قرن ایرانیان فاقد زندگانی علمی و معنوی بودند به هیچ وجه درست نیست. بالعکس آن دو سه قرن دوره‌ایست بسیار جالب توجه و مهم و از این حیث قدیم النظیر است. امتزاج ادوار قدیم و جدید است، دوره تحول آداب و تطور مراسم و سیر عقاید و افکار است، ولی به هیچ وجه دوره رکود و سکون یا مرگ نیست.

 

 

مرتضی مطهری:

امویان حساسیت خاصی علیه ایرانیان داشتند که با سایر نژادهای غیر عرب مثلاً قبطی‌ها نداشتند. علت اصلی این حساسیت تمایل نسبی ایرانیان نسبت به علویان خصوصاً شخص علی (ع) بود. نقطه حساس سیاست اموی جنبه ضد علوی آن است و نظر به اینکه سیاست علوی بر اجرای جنبه‌های ضد نژادی و ضد طبقاتی اسلام بود و طبعاً اجرای این اصل بر عرب خصوصاً قریش که خود را نژاد برتر می‌دانست دشوار بود، امویان از نخوت عربی و قریشی به سود حکومت خویش بر ضد علویان استفاده می کردند‌. از این لحاظ امویان با هر عنصر طرفدار علویان اعهم از عرب یا ایرانی یا آفریقایی یا هندی مبارزه می‌کردند، مظالمی که آل علی و پیروان عربشان از امویان دیدند از مظالمی که بر ایرانیان در آن دوره وارد شد بسی بیشتر و جان گداز تر بوده است. از سال ۱۳۲ که عباسیان روی کار آمدند دفتر سیاست و تاریخ ورق خورد. در صد سال اول حکومت بنی عباس اوضاع به وفق مراد ایرانیان بود. بعضی وزرای ارشد بنی عباس مانند برامکه که از اولاد بوداییان بلخ بودند و فضل بن سهل ذوالریاستین سرخسی، بعد از خلیفه بزرگترین قدرت به شمار می‌رفتند. پس از صد سال که حکومت‌های مستقل ایرانی به وجود آمدند همچنان مردم ایران بر مقام خلافت به اعتبار نام جانشینی پیغمبر اکرم نوعی قداست قائل بودند و حکومت هیچ حاکمی را در ایران مادامی که منشوری از خلیفه نمی‌آورد شرعی و قانونی نمی‌دانستند تا آنکه در قرن هفتم دستگاه خلافت عباسی برچیده شد. اگر کوشش عباسیان که سیاستی ضد عرب داشتند نبود، زبان فارسی امروز که با زبان‌های قبل از اسلام متفاوت است پدید نمی‌آمد. خلفای عباسی بهترین مشوق این زبان بودند، آنها مایل نبودند که زبان عربی در میان توده ایران رایج گردد. بنی عباس شعوبیان را که ضد عرب بودند و در مطاعن و مثالی عرب کتاب تالیف می‌کردند تایید و تقویت می‌نمودند. الوان شعوبی کتابی در بدی‌های عرب و صفات نکوهیده آنان نوشت در حالی که کارمند رسمی هارون و مامون بود و در بیت الحکمه برای آنها کتاب استنساخ می‌کرد و مزد می‌گرفت. همچنین سهل بن هارون شعوبی که شدیداً ضد عرب بود و علیه عرب کتاب نوشت مدیر بیت الحکمه هارونی و معمولی بود. مامون اول حاکمی است که شاعری پارسی گوی را فوق العاده تشویق کرده است. 

 

ویرایش شده در خرداد 4 توسط Navard

[aminf14 4,456]

چه مرحوم زرین کوب و چه ادوارد براون و مرتضی مطهری نکات جالبی رو مطرح کردند ولی به نظرم هرکدوم شاید نکاتی رو در نظر نگرفتند یا در نتیجه گیری خیلی قاطع یا با پیش فرض های ذهنی اون نتیجه گیری نهایی رو اعلام کردند. این کمرنگ شدن فرهنگ و زبان پارسی بعد از استیلای اعراب بر ایران، یه جبر تاریخی و سیر طبیعیه که بعد از غلبه یک قوم تازه نفس و پرانگیزه بر قوم و حکومتی فرسوده و دچار مشکلات داخلی پیش اومد . دلیل اینکه ایرانی و قومیت و فرهنگ و زبان اونها چرا مثل هیت ها، آشوریان، میتانی ها، بابلیان و... کلا نابود نشدند به فرهنگ غنی ایرانی بر می گشت که در کنار فرهنگ یونانی و رومی از فرهنگ های پیشرو بود. این فرهنگ اگرچه در اواخر حکومت ساسانیان مصادف شده بود با فترت آیین مزدیسنا ولی از جنبه فرهنگی و تمدنی حتی بعد از ظهور اسلام  و استیلای اعراب در زندگی مردم جاری و ساری بود. مردم ایران مردمی شهر نشین با تمدنی دیرینه بودند که ادبیاتی غنی و لطیف داشتند نمونه اش روایت های غنی و پیچیده خوذای نامک و ارداویراف نامه و دیگر کتاب های جذاب و پر از روایت های معنوی یا حماسی. حتی اواخر حکومت ساسانیان هم دربار شاعران قدرتمندی مثل سرکش، نکیسا و باربد رو داشت ولی در مقابل اعراب و زبان و فرهنگشون چی؟ فرهنگ اعراب و زبانشون در اواخر حکومت ساسانیان به شدت متاثر از دوران جاهلیت و ادبیاتی جاهلی و خالی از معنا بود. وجه متمایز کننده زبان عربی فصاحتش بود که البته در ماقبل لطافت و خیال انگیز بودن زبان پارسی حرفی برای گفتن نداشت.حتی اگه سالهای بعد رو در نظر بگیریم و بزرگترین شاعران عرب زبان تاریخ شاید به دو اسم به نام های خیام و ابونواس برسیم که اتفاقا هردو در ایران زندگی می کردند و یا ایرانی بودند یا نیمه ایرانی.

در مورد نحوه قرائت قرآن یکی از چیزهایی که چندین سال پیش در موردش خواندم، تاثیر سبک قرائت روایت های خوذای نامک ( منبع شاهنامه فردوسی) بر لحن تلاوت قرآن بود به خاطر همین من اون تحیر یا شیفتگی که به قول زرین کوب باعث شد زبان ایرانیان بند بیاد رو شاید دور از واقعیت بدونم. همچنین اگر به گویش وران یک زبان نگاهی بندازیم اونها چند دسته هستند: صاحب منصبان دیوانی و اداری و شاعران، مردمان شهرهای بزرگ، مردمان روستانشین. اون چیزی که زرین کوب و بقیه فرمایش کردند به نظرم بیشتر به همون زبان اداری و دیوانی بر میگرده چون حکومت پارسی زبانی وجود نداشت که زبان گویش وران رو پارسی بخواد. به خاطر همین اون افراد ذی نفود ایرانی در دربار حکومت های امویان و بیشتر عباسیان در مکان های رسمی مجبور بودند به زبان رسمی یعنی همون عربی صحبت کنند. ولی مردمان شهرنشین در فلات ایران یا مردمان روستاها این اجبار و قید و بند رو نداشتند و به همون زبان دیرینه خودشون گویش می کردند.

[Navard 8,421]

5 hours قبل , aminf14 گفت:

. حتی اواخر حکومت ساسانیان هم دربار شاعران قدرتمندی مثل سرکش، نکیسا و باربد رو داشت ولی در مقابل اعراب و زبان و فرهنگشون چی؟ فرهنگ اعراب و زبانشون در اواخر حکومت ساسانیان به شدت متاثر از دوران جاهلیت و ادبیاتی جاهلی و خالی از معنا بود. وجه متمایز کننده زبان عربی فصاحتش بود که البته در ماقبل لطافت و خیال انگیز بودن زبان پارسی حرفی برای گفتن نداشت.حتی اگه سالهای بعد رو در نظر بگیریم و بزرگترین شاعران عرب زبان تاریخ شاید به دو اسم به نام های خیام و ابونواس برسیم که اتفاقا هردو در ایران زندگی می کردند و یا ایرانی بودند یا نیمه ایرانی.

در مورد نحوه قرائت قرآن یکی از چیزهایی که چندین سال پیش در موردش خواندم، تاثیر سبک قرائت روایت های خوذای نامک ( منبع شاهنامه فردوسی) بر لحن تلاوت قرآن بود به خاطر همین من اون تحیر یا شیفتگی که به قول زرین کوب باعث شد زبان ایرانیان بند بیاد رو شاید دور از واقعیت بدونم. همچنین اگر به گویش وران یک زبان نگاهی بندازیم اونها چند دسته هستند: صاحب منصبان دیوانی و اداری و شاعران، مردمان شهرهای بزرگ، مردمان روستانشین. اون چیزی که زرین کوب و بقیه فرمایش کردند به نظرم بیشتر به همون زبان اداری و دیوانی بر میگرده چون حکومت پارسی زبانی وجود نداشت که زبان گویش وران رو پارسی بخواد. به خاطر همین اون افراد ذی نفود ایرانی در دربار حکومت های امویان و بیشتر عباسیان در مکان های رسمی مجبور بودند به زبان رسمی یعنی همون عربی صحبت کنند. ولی مردمان شهرنشین در فلات ایران یا مردمان روستاها این اجبار و قید و بند رو نداشتند و به همون زبان دیرینه خودشون گویش می کردند.

 

 

البته این صاحبنظران چنین عقیده ای دارند که بده و بستانی بین زبان عربی و فارسی صورت گرفته و زبان فارسی تسلیم مطلق نبوده، همانطور که عربی هم خالی از نفوذ زبان فارسی نیست و با این حال تسلیم هم نیست. البته من با کلیت حرف شما موافقم ولی چند نکته وجود دارد که باید متذکر شوم. 

 

در رابطه با طبقه حاکمه یاد شده شما حقیقتا در تاریخ تا جایی که من مطالعه کردم اجبار و زوری در زمینه استفاده از عربی وجود ندارد. در عین حال بسیاری از فارسی‌زبانان از طبقه ادیب و عارف و دانشمند در بین ایرانیان تازه مسلمان وجود دارد که ترجیح داده اند به انتخاب خودشان زبان عربی را که زبان علمی و بین المللی جهان اسلام بود را مورد استفاده قرار دهند. در این بین ایرانیان نقش کلیدی در تعیین و تکمیل زبان عربی و نحو آن داشتند و این یک انتخاب بود نه یک دستور(سیبویه). سال های پس از اموی بخصوص صد سال اول بنی عباس که مصادف است با دوران شکوفایی علمی در همه زمینه ها، نیمی از همان دو قرن سکوت معروف است که جناب سرجان ملکم به آن اشاره میکند.. متاسفانه آوردن اسامی نیاز به تحقیق مجدد دارد از و از حوصله بحث جاری خارج است اما شما رو ارجاع میدهم به کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام و در آن ایرانی های صاحب نامی را پیدا میکنید که خود به حسن زبان عربی  اقرار کرده اند. از نظر این افراد عربی زبان علمی تری است. دستکم عربی آن زمان نسبت به فارسی ابتدایی پس از اسلام ممکن است چنین حقیقتی را تایید کند. ابوریحان بیرونی روایتی دارد که به همین موضوع اشاره کرده، وی پس از ذکر کتاب سوزی و نابودی زبان خوارزمی به دست قتیله بن مسلم در جای دیگر به موضوع مهمی اشاره میکند. ابوریحان خود به عربی و فارسی و خوارزمی مسلط بود اما در «آثار الباقیه» و «تحقیق ماللهند» آورده که زبان خوارزمی در حال زوال است و کاربرد علمی ندارد (البته با کلام تند و تیز تر). زبان خوارزمی مشخص نیست دقیقا چه بوده ولی مشخصا یک زبان با ریشه های پهلوی بوده است. دیگر جناب ابوریحان فرد معروف و شناخته شده ای است و البته معروف است به گرایشات شعوبیه ( گرایشاتی که در آخر ضد عرب شد). در مطلب فوق هم اشاره کردم طاهریان به عنوان سلسله ایرانی زبان رسمی عربی را انتخاب کردند که دلایل زیادی برای آن ذکر شده. همانطور که بالا گفته شد ما مفاخر ایرانی بسیار داریم که کتب عربی نوشته اند. شاعران سرشناس ما در بین ابیات مکررا از زبان عربی استفاده کردند(اَلا یا اَیُّهَا السّاقی اَدِرْ کَأسَاً و ناوِلْها/ که عشق آسان نمود اوّل ولی افتاد مشکل‌ها» نخستین غزل دیوانِ حافظ است). 

 

در نهایت زبان عربی علاوه بر فصاحت به زبان فارسی اوزان اشعار را هم وام داده است. زبان عربی از آنجا محبوبیت و دارای جایگاه بود که نه بخاطر زور و جبر بلکه به این علت که زبان قرآن بود. در حقیقت قران و روایات و مفاهیم آن ها در سده های اول پس از فتح ایران به دست مسلمانان از چنان جایگاهی برخوردار شده بودند که الان درک آن روز ها برایمان ملموس نیست. فقط برای کمی لمس کردن این موضوع باید به فرقه های عرفانی و تصوف نگاهی بیاندازید. این گروه چنان جذبه ای در قرآن و اسلام دیدن که کاملا غرقش شده بودند و همه چیز را رها کرده بودند( اسمش را بگذاریم چند قرن سکوت؟ یا بقول صوفیان هیچ شدن) .

 

 

در رابطه با باربد و نکیسا و سرکش اظهار نظری داشتین و آن ها را با شعرا قیاس کردین که البته این موضوع بیشتر جنبه افسانه به خود گرفته اند تا واقعیت . سه فرد مذکور بیشتر هنرمند هستند و در عرصه موسیقی فعال بودند تا شعر، و شاید شعر و موسیقی به هم گره خورده بودند اما مشخصا این شعر آن شعری نیست که ما در قرن های بعد از سنائی و مولانا و عطار و خیام و سعدی و حافظ و ... دیدیم . همان زمان اعراب در فن شعر استاد بودند و باید قبول کرد که شعر منظوم فارسی برگرفته از اوزان عربی هستند. از  شاعران عرب پیش از اسلام امرؤ القیس بن حجر الکندی، زهیر بن أبی سلمى، عنترة بن شداد العبسی، طَرَفَة بن العبد، لبید بن ربیعة العامری، الأعشى و ... می شود نام برد که هر کدام سبک شعری داشتند و شعر های زیادی سرودند. پس اعراب در ادبیات اصلا تهی نبود و بلکه بسیار پیشتاز نسبت به ما بودند و بعد اسلام هم واقعا پا به پای فارسی جلو آمدند.

 

البته در مورد خدای نامه بعنوان یک داستان مرسوم باستانی که بار ها و بارها در ایران بازنویسی شد بحثی نیست. اما حقیقتا ادبیات ما دقیقا در همین حد خلاصه میشد. کتاب هایی هم که بعد ها توسط ابن مقفع از پهلوی به پارسی برگردانده شدند عموما خود پهلوی شده کتب یونانی و هندی و ... بودند. برای مثال داستان وامق و عذرا از یک داستان یونانی برداشت شده بود. در حقیقت این کتاب ها تنها یک قشر خاص یا طبقات خاص ساسانی را نشانه می‌رفتند. اشراف و موبدان و نظامیان نه عموم مردم! در حقیقت بعضی کتب حتی اگر برای دیگر مردم خوانده هم میشد چه بسا برایشان قابل فهم نبود. جامعه ایران به بخش اشراف و رعیت تبدیل میشد که یک طرف جایگاه بردگی به معنای واقعی داشت و بخش دیگر جایگاه شبه خدایی که کاملا دو فرهنگ متضاد بودند. این دو طبقه فرهنگ و زبان و رفتار و همه چیز متفاوت داشتند. این موضوعی که مستشرقین به آن مکررا اشاره کردند( این سوای طبقات چهار گانه جامعه آن روز است).

 

تاریخ و فرهنگ تمدن ایران باستان تاریخ غنی و پر باری است اما حقیقتا کارهایی که به ذوق و ادب و علم و امثالهم باز میگردد، در آن کم یا گزیده دیده می‌شد. ما به زور چند کتاب از عصر باستان ایران پیدا میکنیم که دلیل هم نظام موبد سالاری آن زمان است. تحصیل مخصوص طبقه خاصی بود و غیر از این گروه هیچ کس حق تحصیل را نداشت. حال مقایسه کنید با پسا اسلام. ما شاعر زن به نامه رابعه بلخی داریم تا عطار و تا عارفان شاعری که یک لباس پشمینه داشتند( عموم اینها از طبقات پایین جامعه هستند). در هر سده پسا اسلام هزار هزار کتاب نوشته شد. برای کسب علم رحله صورت می‌گرفت و کسی نمی‌گفت تو که از خوارزم آمدی آندلس حق نداری تحصیل کنی. شاید بعضی بگویند، خیر کتاب سوزانده اند که الان کتابی نیست اما سوال بزرگ این است که مگر حمله عرب از حمله مغول بدتر بوده؟ پس ما باید یک کتاب از قبل مغول نمی داشتیم. مغول که حمله کرد صغیر و کبیر را کشت و آبادی را باقی نگذاشت. کتاب نمی دانستند به چه درد میخورد. با این حال کتاب های زیادی دست مان ماند. مغول و آیین نداشته اش و زبانش چه فرقی با عربی داشت که آن نتوانست چنین کاری کند. حال بگوییم مغول ها بز چران بودند اما یونانی ها چه کم داشتند که عرب ها آن را نداشتند. یونان که در فلسفه و علوم مختلف حرف اول را می‌زد. بنظر محتوای اسلام پس از سال ها خرافات ثنوی و  هزاران مدل افسانه سرایی حاوی چنان معنای عمیقی بود که ایرانی ها را مجاب به این تغییر و پذیرش بزرگ کند. اما این مطلب مطابق با یک نتیجه گیری اکثریت در تاریخ است که می گویند اساسا مجموعه کتابخانه و دانشگاه گسترده ای در عصر ساسانی نبود تا نابود شود. بحث نژاد و زبان نیست بحث اسلام است. اسلام انقلابی بود که ایران و ایرانی به آن نیاز داشت. این انقلاب همه جانبه بود و در نهایت نظام توتالیتر ساسانی و دوران باستان ما را پایین کشید. شاهان که جایگاه آسمانی داشتند ناگهان نیازمند بیعت مومنین شدند . مگر میشود باور کرد که یک کشور به مراتب بزرگتر و با جمعیت ده ها برابر بیشتر و ثروتی افسانه ای در برابر یک لشکر چند ده هزار نفر یک لا قبا تسلیم شود؟ من فکر میکنم حقیقتا زبان عربی و اسلام در ایرانی های آن زمان با حسن خاطر ورود کرد. اما اینکه چرا ما مانند قبطی ها و سوری ها و ... عربی صحبت نمی‌کنیم؟ دلایل بسیار دارد که در متون بالا و قبلی به بعضی موارد مختصرا اشاره کردم. یک علت همین وجود علمای پرتعداد و پر نفوذ ایرانی است و دوم نفوذ ایرانیان بسیار در قدرت خلافت و در آخر هم وجود خلفایی که حتی لباس ایرانی را به عربی ترجیح می‌دادند چه برسد زبان را! توجه کنید شخصی همچون مأمون مادرش ایرانی است و در خراسان به درجاتی رسیده. ایران زبان خود را حفظ کرد چون، زبان فارسی را به زبانی در جایگاه تمدن اسلامی تبدیل کرد. این نبوغ ایرانیان بود که توانستند زبان خود را که بسیار ظرفیت تطبیق داشت را بازسازی کنند و در نهایت این زبان در شرق آسیا و هند و پاکستان به زبان اول دین اسلام تبدیل شد که عموم کتب مذهبی به این زبان بود نه به زبان عربی!

 

در دوره باستان با همه افتخارات و مزایا آنقدر آداب عجیب و غریبی بر ایران حکمفرما بود که تنها در مورد زنان بخواهیم اشاراتی کنیم همین خانم های فمنیست این روزهای ایران، تاریخ را برای همیشه می بوسند و می گذارند کنار مذهب این روزهایشان. اسلام در ایران نه به‌عنوان صرفاً یک مذهب، بلکه به‌ مثابه یک فرصت تمدنی و دگرگونی فرهنگی-اجتماعی وارد شد، و ایرانیان نیز با هوشمندی، خلاقیت و سازگاری فرهنگی آن را جذب کردند و تمدنی جدید را شکل دادند که نه عربی محض بود، نه ایرانی محض.

 

با این حال مطالب شما فرض متداولی در تفسیر تاریخ آن روز هاست و کلیت ارزشمندی دارد و مطالب نویسندگان فوق هم تنها پاراگرافی از کتاب های بسیار قطور است که موضوعات زیادی را پوشش داده اند و واقعا توضیحات در این بخش آنقدر وسیع است که این نویسندگان بخش بزرگی از عمرشان را برای نوشتن آن گذاشتند و ما نمی‌توانیم در قالب یکی دو پست حق مطلب را برسانیم

 

ویرایش شده در خرداد 4 توسط Navard

[aminf14 4,456]

از فرمایشات شما استفاده کردم. چند نکته در مورد عرایض خودم و فرمایشات شما

7 hours قبل , Navard گفت:

در رابطه با طبقه حاکمه یاد شده شما حقیقتا در تاریخ تا جایی که من مطالعه کردم اجبار و زوری در زمینه استفاده از عربی وجود ندارد.

بالاتر خدمت شما عرض کردم. ما یه زندگی در شهرها و روستاها داشتیم و یه سبک زندگی افراد شاغل در دستگاه های دولتی و... اون طبقه حاکم در حکومت های خلفای راشدین و بعدش امویان زبانشون عربی بوده و ساده بگیم زبانی که باهاش مکاتبه می کردند عربی بوده. طبیعتا اگر کسی میخواست در این دستگاه حکومتی کاری داشته باشه و همکاری کنه ( و اجبارم نبوده و خود اون فرد به دنبال شکوفایی استعدادش در قالب یه کار دولتی بوده) باید به زبان اونها حرف میزده  و طبیعتا شرایط برعکسش وجود نداره ، همونطور که همین الان هم اینطوره. فرض کنیم من و شما زبانمون لاتینه اگر میخواهیم در دستگاه های دولتی حکومت ایران فعالیت داشته طبیعتا باید به زبان فارسی در اون محیط گویش کنیم. از این نظر اگر به دنبال کار دولتی هستیم میشه گفت استفاده از اون زبان معیار اجبار و قانونه و عقل هم همین حکمو میکنه ولی اگر به دنبال شغل دولتی نیستیم آزادیم به هر زبانی که دوست داریم گویش کنیم. 

7 hours قبل , Navard گفت:

اما شما رو ارجاع میدهم به کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام و در آن ایرانی های صاحب نامی را پیدا میکنید که خود به حسن زبان عربی  اقرار کرده اند.

البته اون نکته ای  و ارجاعاتی که در کتاب شهید مطهری وجود داره اگر دقت کرده باشید بیشتر به شاخه های شرقی زبان پارسی باستان اشاره داره مثل خوارزمی یا سغدی که بیانشون سخت تر بوده

در دوران قبل اسلام زبان پارسی شاخه های گویشی و لهجه های زیادی داشته (همین الان هم اینطوره) بخاطر همین تنوع زیاد  و در کنار حفظ اون دربار ساسانیان تصمیم گرفت یه زبان میانه و معیار رو در نظر بگیره (فارسی دری)

7 hours قبل , Navard گفت:

طاهریان به عنوان سلسله ایرانی زبان رسمی عربی را انتخاب کردند که دلایل زیادی برای آن ذکر شده

این رو اگر از نگاه یه فرد امروزی بررسی کنم به بحث روزمرگی و عدم صرف انرژی برای بررسی یه مورد و ادامه همون رویه قبلی می رسیدم.  به گمان بنده طاهریان دیدن مکاتباتشون با زبان عربی پیش میره گفتن همین راهو ادامه بدیم. در مورد زمان بعدش یعنی زمان یعقوب لیث هم همینطور بوده یعنی عامل روزمرگی و اتفاق: یه عده شاعر هستند جلوی یعقوب میخوان شعر در وصف یعقوب مداحی کنند و به زبون عربی شروع به خوندن می کنن. یعقوب لیث میگه زبان عربی نمیدونم و اون شاعران طبیعتا مجبور میشن به زبان فارسی که یعقوب متوجه میشه شعر بگن و...

 

7 hours قبل , Navard گفت:

فقط برای کمی لمس کردن این موضوع باید به فرقه های عرفانی و تصوف نگاهی بیاندازید.

مثال دانشمندان و ... شما ملموس تر بود در مورد صوفیه ، اصولا بجز ارجاعاتی مفهومی و زیستی که صوفیان سنی به ابوبکر و مولاعلی و صوفیان شیعی و... به مولاعلی داشتند، قالب صوفی گری تحت تاثیر فرقه و مذهب های دیگه ای بوده که طبیعتا شما باهاشون اشنایی دارید. مثل بوداییسم در شرق  یا آیین زروان یا حتی خود آیین مزدیسنا .

7 hours قبل , Navard گفت:

در رابطه با باربد و نکیسا و سرکش اظهار نظری داشتین و آن ها را با شعرا قیاس کردین که البته این موضوع بیشتر جنبه افسانه به خود گرفته اند تا واقعیت . سه فرد مذکور بیشتر هنرمند هستند و در عرصه موسیقی فعال بودند تا شعر، و شاید شعر و موسیقی به هم گره خورده بودند اما مشخصا این شعر آن شعری نیست که ما در قرن های بعد از سنائی و مولانا و عطار و خیام و سعدی و حافظ و ... دیدیم .

خب شعر و ادبیات هم جز هنره و هنر در بیشتر مواقع ترکیبیه. اون موقع هم شاعران هم شعر رو میگفتن و هم اجراش می کردن با سازهای متناسب با شعر مثل چنگ یا رود و بربط (عود). اون موقع موسیقی متن نداشتن که موسیقی رو بدون شعر اجرا کنند.

افسانه یا واقعیت حتی نمونه شعرشون وجود داره مثلا:

قیضر ماه مانذ و خاقان خورشیذ

آن من خدای ابر ماند کامکاران

خواهد ماه پوشذ و خواه خورشیذ

یا 

ماهم به گاه براری

گاهم بر تخت زرین

اندر نو کرد پاری

این قالب مشابه همون قالب شعریه که در ادبیات ژاپن بهش هایکو میگفتن و قالب مناسبی بوده برای شعرای تغزلی و عاشقانه .حالا اینکه بده بستانی بین این دو ادبیات بوده من اطلاع دقیقی ندارم

در کنار این نشونه دیگه شکوفایی زبانی و کلامی پناهنده شدن 7 نفر از بزرگان حکمت یونانی در زمان حکومت ژوستینین به دربار ساسانیان (زمان خسرو انوشه روان)  بوده. طبیعتا اون زبان و کلام و ادبیات اینقدر شکوفا بوده و حامی حکومتی داشته که این افراد که در زمینه کلام و فلسفه و حکمت مشهور بودند به دربار ساسانیان برن.

در مورد شعرای قدرتمندی که بیان کردید و البته من فردوسی و رودکی رو بهشون اضافه کنم اونها نه تنها در شعر پارسی بلکه در کل عالم ادبیات کم نظیر بودند و درخشان چنانچه هانری ماسه میگه اگر برای سعدی، فردوسی یا حافظ معادلی در ادبیات و شعر غربی داشته باشیم معادلی برای شاعر بی نظیری مثل مولانا نداریم که شعر تعلیمی و آموزنده اش معادل و هم سنگی در ادبیات و شعر نداره. اینکه چرا این غول ها که متعلق به سبک های مختلف شعر فارسی (خراسانی و عراقی )   به ناگاه درخشیدن گفتند نیاز به یه مقاله جداگانه داره و بررسی ظرف مکانی و زمانی ظهور اونها. بجز درخشیدن در مورد ثبت اثار و نگهداری از اونها باید شرایط زمانه و میل به گرداوری دیوان و... رو نظر گرفت. مثلا در مورد رودکی روایتی مشهور وجود داره که ایشون یک میلیون و سیصد هزار بیت شعر سروده شده داشتن ولی چیزی که من در دیوان شعر امروزی دیدم نهایتا 2 الی 3 هزار بیت بوده. شاید این امر به غفلت مردمان و دستگاه های حکومتی اون زمان در ثبت وقایع تاریخی و همچنین ثبت اثار گرانقدر تاریخی داشته چنانچه آثار باقیمانده اثاری بودند که توسط اونها کاربرد داشتن ( ارداویراف نامه، اوستا (زند)) یا اثاری بودند که سینه به سینه نقل شدند و جنبه فولکلور داشتن (خوذای نامک). 

 

7 hours قبل , Navard گفت:

همان زمان اعراب در فن شعر استاد بودند و باید قبول کرد که شعر منظوم فارسی برگرفته از اوزان عربی هستند. از  شاعران عرب پیش از اسلام امرؤ القیس بن حجر الکندی، زهیر بن أبی سلمى، عنترة بن شداد العبسی، طَرَفَة بن العبد، لبید بن ربیعة العامری، الأعشى و ... می شود نام برد که هر کدام سبک شعری داشتند و شعر های زیادی سرودند. پس اعراب در ادبیات اصلا تهی نبود و بلکه بسیار پیشتاز نسبت به ما بودند و بعد اسلام هم واقعا پا به پای فارسی جلو آمدند.

عجالتا شعر و شاعری امری بیشتر جوششیه و بیشتر حال و هوای شاعر و اون مفاهیم به کار گرفته در شعر نهایی تاثیر دارن تا یه سری اوزان که وجود داره و قالب اولیه اند.البته بده بستان طبیعتا وجود داشته ولی بعد از اسلام نه قبلش

این شاعرانی که فرمایش کردید رو حقیقتا شعری ازشون نخوندم و شهرت چندانی نداشتند یا مثلا شهرتی اگه داشتند بیشتر به خاطر جنبه تاریخی شون بوده مثل عنتره ابن شداد 

ولی در مقام مقایسه شعر خیام رو آیا کسی هست که نخونده باشه چه در بین ایرانیان و اعراب و اصولا شعر خیام شهرتی جهانی داره و دریای از مفهوم بود که در مواقعی ادبیات غرب و شاعر اون رو هم در دوران مدرن تحت تاثیر مفاهیمش قرار داده  یا ابونواس که خیلی از قالب های شعر عربی رو ابداع کرده یا به اوج رسوند یا مثلا ابوالعلای معری  و مثلا در مورد ابونواس اتفاقا اون جاری شدن مفاهیم و سلوک شعر پارسی در قالب شعر عربی اش باعث شکوفایی شعرش شده.

اینکه بگیم تهی مطلق نه ولی مثلا در اعراب شبه جزیره عربستان ( یا شهر مکه دقیق خاطرم نیست) در زمان ظهور پیامبر ما فقط 17 باسواد وجود داشته و شعری هم که سروده میشده شعر جاهلی بوده نه شعری انسانی و جهانی و چیزی نبوده که از نظر آموزندگی خود اعراب بخوان بهش افتخار کنند چه برسه به اینکه اون رو سرمشقی برای شعر و ادبیات در دیگر فرهنگ ها بدونن. بهترین تعبیر برای شعر عربی دوران جاهلیت و قبل اسلام  و کلا فضای فکری اعراب قبل اسلام رو مولا علی در این کلام شیوا داشته: "ميوه درخت دنيا در جاهليّت فتنه، و خوراكش مردار بود، در درونش وحشت و اضطراب، و بر بيرون شمشيرهاى ستم حكومت داشت"

 

7 hours قبل , Navard گفت:

اسلام انقلابی بود که ایران و ایرانی به آن نیاز داشت. این انقلاب همه جانبه بود و در نهایت نظام توتالیتر ساسانی و دوران باستان ما را پایین کشید.

حقیقتش اون اسلامی که در زمان عمر یا عثمان یا خلفای امویان به ایران عرضه شد نسبت کمی داره با اسلام ناب محمدی و علوی. طبیعتا در زمان ساسانیان با سرکوب مکاتب نویی مثل مانوی و مزدکی گرایش به مسیحیت زیاد بود و حتی به خاطر تغییر دین ارمنستان به تدریج از کف ساسانیان رفت و اگر اسلامی در کار نبود احتمالا اکثریت مردم مسیحی میشدند ولی این لزوما باعث سقوط حکومت نمیشد چون از زمان روی کار اومدن اردشیر پاپکان که خودش رویکردش به حکومت بر مبنای تئوکراسی بوده،  400 سال و خورده ای سال طول کشید  که ساسانیان دچار فروپاشی بشن و این عامل توتالیتر و تئوکراتیک بودن در این 400 سال وجود داشت ولی باعث فروپاشی نشد اما دلیل مهم تر اون فروپاشی چی بود؟ مسلما بجز توتالیتر بودن حکومت تئوکرات ساسانی اگاهید به جنگ های مخرب 26 ساله با روم که عملا هم باعث سقوط ساسانیان شد هم ضعف شدید بیزانس. شاید مهم تر از ظهور دین جدی در دنیا، این مشکل وجود داشت که در اواخر ساسانیان اون تمرکز حکومتی وجود نداشت .حکومتی رو در نظر بگیرید که از یه طرف با بیزانس مشغول رقابته، از طرفی تحت تاثیر مهاجرت تدریجی اقوام ترک نژاد از شرق به ایران زمین و حتی فلات مرکزی اون قرار داره و در چند سال چندین شاه و ملکه رو به چشم می بینه .طبیعتا مردم ممکنه به هرچیزی الا اون حکومت گرایش پیدا کنند (مثل همین زمان) اما اینکه غرق و ذوب در دین جدید داشتن باز نیاز به بحث داره چون بجز  فرض شیفتگی به دین اسلام دو خصوصیت ایران ها در اون دوران رو در نظر بگیرید:

یکی اینکه گاها به جای مقابله تا ابد، سازگاری و تلاش برای تغییر تدریجی در مهاجمین رو بر می گزیدند همچنانکه روی مغول ها هم تاثیر مثبت گذاشتند و اونها رو وادار به پذیرش یه سری رفتار مثبت کردند در ادامه دوم اینکه همین دین اسلام به نظرم ایرانیان نقش مهمی در تکامل یا اتفاقاتش داشتند و اصولا دین اسلامی که تبلور پیدا کرد و تبدیل به یک فرهنگ و تمدن شد بخش زیادیش به خاطر جاری و ساری شدن اون اندیشه های ایرانی یا تاثیر در روند اتفاقات اونها بوده مثل تاثیر سلمان فارسی یا مثلا کشته شدن عمر توسط پیروز یا در گام بعدی خیلی کلی تر  یا تاثیری که 6 صحاح سته بر بعدها گرایش اسلام سنی داشتند یا مثلا نفوذ افکار ایرانی در شیعه طوری که به نظر من شیعه نسخه ایرانی از اسلامه و متناسب با فرهنگ و خوی ما (البته این یه فرضه و قابل بحث)  و به جایی رسیدیم که به قول شما این اسلامی که به ما رسیده نه عربیه نه ایرانی.

7 hours قبل , Navard گفت:

در دوره باستان با همه افتخارات و مزایا آنقدر آداب عجیب و غریبی بر ایران حکمفرما بود که تنها در مورد زنان بخواهیم اشاراتی کنیم همین خانم های فمنیست این روزهای ایران، تاریخ را برای همیشه می بوسند و می گذارند کنار مذهب این روزهایشان.

این بر میگرده به حس نوستالژیک آدمی که طبیعتا در بیشتر مواقع گذشته رو برتر می بینه و شاید یه خاطره یا حس خوش کاذب ازش در ذهن داره بدون اینکه کاملا به شرایط اون دوره آگاهی داشته باشه. گذشته ما هم افتخارآمیز بوده و قابل تحسین ولی باید دقت کرد در ظرف مکان و زمانی خودش نه شرایط امروزی که خیلی از چیزهایی که مثلا اون زمان طبیعی و متداول بوده شاید الان وحشیانه یا قرون وسطایی به نظر بیاد.

 

7 hours قبل , Navard گفت:

با این حال مطالب شما فرض متداولی در تفسیر تاریخ آن روز هاست و کلیت ارزشمندی دارد و مطالب نویسندگان فوق هم تنها پاراگرافی از کتاب های بسیار قطور است که موضوعات زیادی را پوشش داده اند و واقعا توضیحات در این بخش آنقدر وسیع است که این نویسندگان بخش بزرگی از عمرشان را برای نوشتن آن گذاشتند و ما نمی‌توانیم در قالب یکی دو پست حق مطلب را برسانیم

 

ممنونم از لطفتون. حقیقتا مواردی که شما و بنده مطرح می کنیم گاها در مورد هرجمله اش میشه مقاله ای نوشت یا چند کتاب مطرح رو معرفی کرد ولی همونطور که خودتون هم گفتید اصولا بحث خیلی گسترده از حوصله خارجه و این گفتگوها به جز برای قدردانی از تلاش و زحمتی که برای تهیه مطلب می کشید برای نهادینه شدن و روشن نگه داشتن بحث های تاریخی و فرهنگیه که حتی میتونم بگم تاثیر زیادی در فهم و تحلیل همین بحث های میلیتاری رایج الانمون داره.

ویرایش شده در خرداد 4 توسط aminf14