وقتی نگرانی من باب هزینه نداشته باشی تا جاییکه بخشیش حتی برات رایگان تموم بشه باید هم اینطور پراشتها ظاهر بشی!

فعلا بیشتر به نظر تمرکز روی مهندسی معکوس و ساخت قطعات هست ولی اگر در این عرصه به یک درصد ساخت قابل قبول برسیم ممکنه به سمت مهندسی معکوس کل موتور هم بریم. به هر حال یکی از عوارض جانبی تحریم هست که دسترسی به این موتور و بازار قطعاتش را سخت کرده و خودمون شروع کردیم به طراحی و ساخت. فقط و فقط یک نگرانی وجود داره، کاش یک نقشه راه بالادستی تدوین و ابلاغ بشه و یک نهاد ناظر تشکیل بشه که بعد از رفع احتمالی تحریم ها تمام این هزینه ها و راه هایی که رفته شده توسط مدیران راحت طلب و پول های سهل الوصول نفتی و ارزی و خریدهای مایه دار! برای برخی دلالان کلان و واسطه های خارجیشون (در هر دولتی که خواهد بود و خصوصا شش ماهه سال بعد که ممکن هست تمایلات فراتر از واقیعات اقتصادی منجر به آتش زدن همه این دستاوردها به سبب سیاسی و جناحی و قدرتی بشه و کلا این جریان را دچار سکته ابدی کنه) نابود نشه. که اگر گشایشی هم صورت بگیره و حتی فرضا در یک مصداق مثل موتور دوباره موتور و قطعات هم فورخته بشه اشکال نداره هواپیما و موتور و قطعات خریده بشه ولی در کنارش حتما بودجه مخصوص و حتی بیشتر (فرض هست تحریمها رفع شده و وضع فروش نفت هم اصلاح شده) به این مراکز تزریق بشه که به صورت موازی و حتی اگر به صرفه نباشه مسیری که در میانش هستند به پایان برسونند. در حقیقت تمام مسیرهایی که در تحریم و بالاجبار شروع شده به همین نحو گویی که تحریم پابرجاست ادامه پیدا کنند و حتی با بودجه بیشتر. راهش هم این هست فروش اضافی نفت و درامدهای بلوکه شده و ... اصلا وارد بودجه جاری کشور نشه و وارد صندوقی بشه فقط و فقط برای طرح ها و مسیرهای اینچنینی و در کلان خودکفایی برای روزی که عینا دوباره تحریمها حتی شدیدتر برگردند. بی اثر کردن تحریم یعنی این چه تحریم باشیم چه نباشیم.

امیدوارم قبل ادامه بحث در نظر بگیرند دوستان هم که بحث تنها به منظور روشنگری است کاملا و خدای نکرده قصد جدلی وجود نداره و هیچ اصراری هم بر اصرار بر نظر. قطعا من در مقام دفاع یا رد نظر علما و مراجع نیستم که بسیار نادان تر هستم در این مقوله که نظری داشته باشم (طبیعی است چون تحصیلات تخصصی حوزوی و دینی ندارم) ولی علاقه شخصیم به ادبیات و فضای ادبی فعلی کشور هست که تنها به این بحث میپردازم و نه ادعای خیام و حافظ شناسی یا تصوف پژوهی و عرفان دانی. و اما: جناب امین ابتدای کار به صراحت میفرمایید «حکومت» و اصل پرداخت من به موضوع هم مربوط به همین صراحت کاملا وارونه بود و حالا هم کل موضوع را تقلیل میدید به یک «عنوان مصنوعی» لااقل در این مبحث به نام «پشتوانه عقیدتی» حکومت و در همین عنوان پرداخت شده هم یکسری مطالب عمومی سطح وب را شاهد مثال میارید که به چند مرجع تقلید و چند خبر و واکنش موضوعی یکی دو مورد از علما اشاره کردند که در یک بحث تخصصی و حوزوی در باب صوفی گری و عرفان زدگی نظرات مختص به خودشون را دارند و اتفاقا در خود همین مطالب داریم میبینیم که مثلا آیت الله صافی دارند به برگزاری کنگره درون همین حکومت انتقاد میکنند و اصولا موضع چند تن از علما از قدیم و از ایام برگزاری کنگره خصوصا اون هم بیشتر در خصوص حضرت مولانا روشن بوده و هست و اخیرا با بحث ساخت فیلم حسن فتحی و استفتاهای جدید و پاسخ چند تن از علما دوباره برجسته شد ولی آیا حقیقت است اولا این را اینگونه مطلق نظر «حکومت» بیان میکنید و بعد هم حکم قطعی میدید که حکومت مخالفِ (رابطه خوبی اون هم عملا نداره) نه تنها مولانا که حافظ و فردوسی و خیام هست. تازه هیچ اشاره ای هم به نظرات و بیانات مراجع دیگه از جمله آیت الله جوادی و حسن زاده آملی و همچنین استاد آشتیانی و مطهری و حتی نظرات امام و علامه جعفری و طباطبایی و از همه مهمتر وقتی بحث حکومت هست آیت الله خامنه ای که عملا و مستمرا قاطعانه نظر دادند در این باب، نمیکنید که لااقل عنوان کنید در سطح نظری هم اگر بحثی است یک بحث طلبگی و حوزوی است. این کجا و آن کجا واقعا؟! باز اشاره میکنم بماند انواع و اقسام شخصیت های حکومتی و دولتی و سازمان های دولتی و حکومتی و اداری و فرهنگی که در حال تبلیغ و گسترش و تشریح و برنامه سازی در باب شعرا هستند و تقریبا میشه ادعا کرد به گستره وسیع این مصداقها روزی نیست که تکریم نکنند اتفاقا حضرت مولانا را خاصه. حضرت حافظ و فردوسی و خیام که بماند. نهایتا حتی همین ادعای ذکر شده هم باز کاملا تحریف شده است در حکم ابتدایی: (اولا تشکیل نهادی موهوم متشکل از چند تن از مراجع به نام «پشتوانه عقیدتی حکومت» و بعد تعمیمش به کل حوزه و نظر مراجع و وعلما و بعد هم حکم کلی و قطعی: رابطه بد عملی حکومت با شعرای نام برده) مثل سایر موضوعات دیگه که علما هر یک نظر مخصوص به خودشون را دارند این اختلافات هم در بسیاری موضوعات دیگه وجود داشته و داره. مثلا آیا نظر برخی علما و مراجع در رابطه با مخالفت با چند فیلم و سریال من باب نمایش چهره حضرت عباس مخالفت حکومت اون هم مخالفت عملی! با حضرت عباس تعبیر خواهد شد؟ نه تنها استدلال کاملا ناقص و غلط هست بلکه حتی استدلال نظر علما را ارتباط دادن به حکم حکومت هم غلط هست. ده ها مثال دیگه هم براش وجود داره نظرات مخالف و متضاد مراجع در یک موضوع و رویکرد عملی حکومت در همان موضوع. نهایتا باز تکرار میکنم یکی از سرسخت ترین مدافعین شعرای کلاسیک ما و نظرات تاییدی متعددشون در رابطه با فردوسی و مولانا گرفته تا حافظ و خیام خود حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان راس حکومت هست و اقدامات عملیشون علاوه بر نظراتشون در راس حاکمیت در این رابطه هم که برای همون ابتدای استدلال از نظر من کافی بود حتی. نهایتا من هم امیدوارم در انبوه مقالات و نشریات و کنگره ها و برنامه های تلویزیونی و خصوصا کتاب های چه کودک و نوجوان و چه بزرگسال در رابطه با شعرای کلاسیک ما (فقط در این بخش) و تبلیغات متعدد همین رسانه ملی برای علاقه مند کردن و اصرار کردن به خوانش این شعرا و لااقل یکی از کتابهاشون را به عنوان کتاب بالینی انتخاب کردن و حظ بردن از این دریای عظیم، والدین و خانواده ها هم توجه کنند و بدونند که آشنا کردن فرزندانشون هرچند در تمام جهان کار مشکلی است پیوند دادن حتی بزرگسالان با ادبیات کهن خصوصا شعر (حالا در ایران اتفاقا ما بسیار بسیار بیشتر خوشبختانه مانوس هستیم با شعرای کلاسیکمون) چه لذت عمیقی را بهشون منتقل میکنه در کنار حکمت و خیلی ساده درس زندگی. نمونش هم باز اتفاقا به تبلیغ رهبر انقلاب برای نوجوانان همین کتابهای جناب آذریزدی در بخش مربوط به مثنویش تا کتابهای متعدد دیگه.

سلام جناب امین عزیز، راستش در همون پست اول بحث ابتدایی تقریبا استدلال شد و نظرات بیان شد ولی گاهی تنها به خاطر کاربرانی که در آینده ممکنه مطلبی را ببینند من به قول شما وارد جزییات مطلبی میشم که به نظرم اساسا اشتباه هست و ممکن هست بسیاری را چون پاسخی در مقابلش نمیبینند به گمان ببره که خب پاسخی نیافته پس لابد صحیح هست والا جسارتا به نظرم اشتباه بودن نظر اولیه خیلی خیلی واضح هست (مخالفت یا هرچیزی که اسمش را میزارید حکومت با شاعران کلاسیک خصوصا مصداقهایی چون مولانا و خیام و فردوسی) حتی برای افرادی که ادبیات را پیگیری نمیکنند. کمی بیشتر توضیح میدم و باور بفرمایید مطول نوشتن و صرف زمان و نورچشم نه از روی زمان اضافی داشتن یا تفریح که در عین آزارانگیز! بودن و مشقت هدفی جز این نگرانی نداره. در ابتدا خب شما اگر آیت الله مکارم و مصداق های اینچنینی را «حکومت» قلمداد کنید که اصل و اساس «حکومت» در ایران میره زیر پرسش ذاتی! و بحث مجزایی است. توجه کنید شما حتی استثنا هم نکردید و مطلق حکومت را خطاب قرار دادید. ولی امیدوارم برای این قضاوت قطعی و انتسابش به «حکومت» هر چه مصداق در ذهن دارید اینجا بفرمایید تا ظاهر امر لااقل مشخص بشه. در ادامه من تعجب میکنم واقعا و بسیار تعجب میکنم؛ مثلا من از آِیت الله خامنه ای تعبیرات متعدد و عجیب و غریب حتی و شاید بشه گفت تقدیس گونه در مورد مثنوی و مولانا ذکر کنم نظر حکومت محسوب نمیشه؟ در مورد حافظ و فردوسی چطور؟ و خیام؟ طوری که حتی شاید باعث رنجش یک یا دو مورد از مراجع نسبت به ایشون شده باشه (خدا داند) (اونهم که نظراتی در چارچوب دین نسبت به این شعرا و برخی فرقه های متمسک جو! ) حالا نه اینکه فقط در تعبییر و تعریف و تمجید و ارجاع مدام و مطالعه و توصیه و حمایت عملی هم خلاصه بشه بلکه جلسات منظم شعر ایشون به صورت سالیانه یکی از عملی ترین اقدامات در کشور در بالاترین سطح هست در توجه به شعر کلاسیک و معاصر دادن که انبوه هم ارجاع داده میشه با تشویق و تحسین به شاعران کلاسیک در اونها بعد هم از مراجع مختلف که مستقیم یا غیرمستقیم مورد توجه قرار میدند اشعار شعرا را و شاید کمی در مورد حضرت مولانا اختلاف نظر اصطلاحا حوزوی وجود داره که اون هم مراجع مختلف نظرات مختلف دارند و اگر قرار به استفتا از یک مرجع یا چند مرجع باشه که باید گفت مثلا حکومت با ساخت فیلم در مورد حضرت عباس (ع) مخالفه،یا حکومت در مورد وحدت مسلمین مخالفه! یا ده ها مورد این شکلی چون یک یا چند استفتا و نظر در مورد موضوعی ملاک قرار گرفته نهایتا نظر نخبگان انقلاب مثل شهید مطهری و امثالهم در مورد توجه عمیق به شعرا و مثلا حضرت مولانا و ... یا برنامه های متعدد در همین صدا و سیما که چه در حوزه تخصصی و چه عام مدام میپردازه به این شعرا و دیوان هاشون و خصوصا وجه عرفانیشون (که اتفاقا مدنظر اون استفتای مدنظر شما هم هست و از این دست) که من فقط همین زمان حاضری که داریم با هم گفتگو میکنم را اشاره کنم خیلی از مخاطبان اتفاقا عام اذعان میکنند مثلا دیوان شاعری تبدیل به کتاب بالینیش شده از بس خوب معرفی و تشریح و توصیف و خوانش شده یا حمایت های ارشاد و برخی سازمان های حکومتی از چاپ دیوان ها و اشعار و شرح های متعدد و تصحیحات و ... این لیست را همینطور میتونم ادامه بدم ولی خب همین مقدار را هم میدونم خیلیها حوصله نمیکنند بخونند والا که اگر قرار بود فقط نظرات صریح و مستقیم تحسین آمیز و حتی گاهی به نظر اغراق شده (از فرط تاکید) آیت الله خامنه ای را در مورد تک تک شاعران کلاسیک فقط اشاره ای کنم این تاپیک چندین صفحه جلو میرفت ... پی نوشت: حتی من با تحلیل شخصی وقتی بخشهایی از سخنان متعدد رهبری در مورد تحسین و بزرگداشت و گرامیداشت و توصیه و تبلیغ برخی شاعران را میبینم به نظرم میرسه که ایشون یک تنه ایستادند تا از وجوهی که اتفاقا برخی ممکنه با این شعرا مخالفت کنند؛ از همون وجوه استفاده کنند تا این شعرا را و افکارشون را تبیین کنند که اشتباه بودن اون نگاه ها را تصحیح کنند. اون هم در این جایگاه و موضوع. خلاصه اگر مطالب بیشتری مورد نیاز هست میتونم بپردازم بهش در این راستا ولی مطلب زیاد هست در این مورد و برای یک قضاوت دقیق تر دوستان علاقه مند میتونند به مطالب موجود رجوع کنند و یا صوت و فیلمهای موجود را پی بگیرند.

حتما که این بحث جنبه های بسیار گوناگونی داره. حالا به نظر میرسه چون من یک جنبش را برجسته میکنم اصرار دارم فقط یک جنبه داره که قاعدتا اینطور نیست. فی المثل وقتی ما اتمسفری داریم که دچار خلا تربیتی و رفاهی و فرهنگی هست بزهکاری توش فرصت پیدا میکنه ولی این دلیل بر این نیست که همه بزهکار میشن. من از زاویه تقصیرات فردی بحث میکردم و این جنبه از این جهت انتخاب کردم چون در اون بحث داشتم طیفی را نقد میکردم که دچار خلا مدنظر نبودند.(قشر مرفه تازه به دوران رسیده که البته به دنبال خود مثل یک مرض مسری هوادار سبکی جمع میکنند) اشاره کردم که حتما قشر مورد بحث دچار بی هویتی و ازخودباختگی و میانمایگی متاثر از نوکیسگی هستند. والا که در مورد عامه مردم عناصر دخیل حتما فرهنگی/تربیتی/مدیریتی . ... هست. ولی معتقدم نباید وقتی آسیب شناسی میشه وقایع واضح را تقلیل بدیم به امور نسبی و چند بعدی. باز فی المثل در یک اتمسفر دارای خلا جرم خیز شما میتونید برای طیفی از کودکان که متاثر از خلا (حالا تقصیر هر کس، از خانواده تا مسئول دولتی و تربیتی و رفاهی و ...) هستند و به بزهکاری کشیده شدند این نگاه آسیب شناسانه کلان را داشته باشی ولی وقتی با چند مورد روبرو میشی که مثلا مشکلات روحی دارند و یا دچار تروماهای شخصیتی هستند و بزهکاریشون بیش از اون خلا عمومی ناشی از این آسیب هاست نباید به جای فرستادنش پیش روانشناس مثل اون طیف اول که اشاره کردم فقط به پر کردن خلاهای موجودش بپردازی. بیماری عده ای ارتباط به مشکلات اساسی طیف بزرگتر نداره. در پزشکی شاخه ای داریم به اسم "تشخیص" با زیرشاخه های دیگه. هدف تشخیص شناخت علائم هست و مشخص کردن بیماری و بیماری میتونه فقط دارای عوامل درونی باشه یا متاثر از محیط و عوامل بیرونی و یا توامان. قاعدتا باید هر عامل را در جایگاه خودش بررسی کرد.

13 دی 1398 سرزمین (های) مقاومت اسلامی شهید مصطفی محمد میرزایی - پاسدار شهید جبهه مقاومت - مجاهد غریب به وطن و آشنا به خاک مقاومت الَّلهُمَّ صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد و عجِّل فَرَجَهُم و أهلِک عَدُوَّهُم منَ الجنِّ و الإنس منَ الاوّلینَ و الآخِرین مجاهد جبهات مقاومت در گستره مظلومان - شهید روز شهادت حاج قاسم - شهید انتقام های خفته و فروخورده ترور بوسیله ایالات متحده - ... ... ...

13 دی 1398 عراق شهید ابومهدی المهندس - فرمانده کل مقاومت عراق - همراه شهید حاج قاسم سلیمانی الَّلهُمَّ صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد و عجِّل فَرَجَهُم و أهلِک عَدُوَّهُم منَ الجنِّ و الإنس منَ الاوّلینَ و الآخِرین مغز متفکر نظامی مقاومت اسلامی در عراق و منطقه - مجاهد جبهات مقاومت اسلامی و عراق - همراه و دوست قدیمی حاج قاسم سلیمانی ترور بوسیله دستور مستقیم رئیس جمهور ایالات متحده (دونالد ترامپ) و فرماندهی سنتکام ارتش آمرریکا با همکاری و تحریک مستقیم مشاوران و متحدان صهیونیست و آمریکایی

13 دی 1398 عراق شهید حاج قاسم سلیمانی - فرمانده نظامی کل مقاومت - پدر نظامی مقاومت اسلامی الَّلهُمَّ صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد و عجِّل فَرَجَهُم و أهلِک عَدُوَّهُم منَ الجنِّ و الإنس منَ الاوّلینَ و الآخِرین مغز متفکر نظامی مقاومت اسلامی طی 20 سال اخیر - پیشبرنده مقاومت در مقابل چندین جنگ شبه جهانی علیه مقاومت - شکل دهی جریان های مقاومت و تحولات منطقه و خارج از منطقه ترور بوسیله دستور مستقیم رئیس جمهور ایالات متحده (دونالد ترامپ) و فرماندهی سنتکام ارتش آمرریکا با همکاری و تحریک مستقیم مشاوران و متحدان صهیونیست و آمریکایی

همین پست نشان میده چقدر فاکتورهای دخیل بیشمار هستند و ساده سازی با حذف فاکتورها برخی به محال شدن تحلیل مینجامه. فرضا آیا این عنصر در نظر گرفته شده که تقریبا با اطمینان میشه گفت با توجه به توان پدافندی زمینی و هوایی دشمن عملیات هوایی طبیعتا غیرممکن هست تقریبا در این مقیاس ولی عملیات موشکی کاملا ممکن. (بحث هدف قرار دادن مبدا برای هر دو عنصر یکسان هست و بحث پس از شلیک و شروع عملیات برای هر دو پلتفرم هست) ولی در مجموع این خرد کردن موضوع مناسب هست. بخش بخش اگر با حذف تمام فاکتورها و حفظ یک فاکتور بررسی بشه موضوع در نهایت با تجمیع نتایج میشه یک قضاوت نسبی داشت. طبیعتا نمیشه نتایج هر بخش را ملاک گرفت. هرچند در این بخش هم به نظر در مورد هزینه های هوایی بخش های زیادی مغفول مونده. در بخش موشکی هم میشه چند مورد افزود ولی بسیار کمتر از بخش هوایی هست چون اصولا بخش هوایی به خاطر تعدد موارد دخیل و پیچیدگی قابل احصا نیست همه موارد.

حالا بحث مشخص هست و میانمایگی و تشخیص بی هویتی، اساس ابتدای بحث بود که چیز تازه ای نیست و سخت هم نیست تشخیص مصداق ها و روش ها و جریانات و افراد منتسب بهش و اتفاقا اصل احترام و بزرگداشت و پاس داشتن بزرگان تاریخ و فرهنگ نه به درخت کریسمس و رژ روی گونه و کلاه بوقی و زنگوله‌ای و حتی جشن و کنفرانس و مراسم و عکس و پوستر که به مطالعه و تامل و شناخت و آگاهی از این افراد و آثار و اثراتشون هست و بعد افزودن چیزکی به زیسته ها و رسوبات ذهنی خودمون در مقام نظر و عمل. والا که آدم ها و نمادهای تاریخی بدون "این" و توجه و تامل و تدقیق پیشکشهاشون به تاریخ و فرهنگ ودین و تمدن فقط تعدادی اسم هستند و روایت خالی. ولی بخش دوم را حالا با این علاقه چندین ساله به ادبیات برام خیلی عجیب هست. به قسمت اولش کاری ندارم چون حتما اطلاع دارید که "ترجمه" یک روند پویای دوسویه است که قرن ها بدون توجه به مملکت مبدا و مقصد زبان، بنا به نیاز و انتخاب و معرفی و گاهی شانس و علاقه در جریان هست و حتی احتمالا ترجمه های اولیه از مولوی هم از زبان ترکی به انگلیسی بوده یا معروفترین برگردان ها مطرح به زبانی غیر از زبان مبدا. ولی در قسمت دوم عبارت ادعایی "برخلاف حکومت فعلی ما که در مقام عمل رابطه خوبی با مولانا، فردوسی، خیام و... نداره و حتی مولانا رو منحرف و کجرو هم دانسته اند" هست که غریب هست. دقیقا کدام فکت ها شما را به این قضاوت رسونده که حکومت فعلی(کجاش دقیقا؟) در مقام عمل(یعنی چی عمل؟) رابطه خوبی(رابطه خوب؟!) با مولانا و فردوسی و خیام و ... نداره؟ ببینید در بیان لغوی هم «حکومت» واژه مشخص و عام و جامعی است با این ذکر قاطع و هم مولانا و فردوسی و خیام انقدر شناخته شده که قابل بررسی باشه نسبت رابطشون با جریان جاری فرهنگ معاصر و هم قضاوت قطعی «رابطه خوبی نداره» - حالا بحث های شاملو و فروغ و حتی اخوان را میفهمم در کشمکش ها و گروکشی های سیاسی که البته قطعا اون هم غالبا سیاسی و دروغ و تحریف هست نسبتها و نهایتا دلایل فراادبی قائل میشه بود براش و معاصر بودنشون و نسبتشون با اتفاقات روز ولی مولانا و خیام و فردوسی آیا؟!

اطلاع دارید که ترجمه مولانا خصوصا در آمریکا سابقه دیرینه ای داره بیش از یک قرن و ارتباطی به دهکده جهانی نداره و برای بسیار قبلتر از این حرفها هست و یکجورهایی شاید برخی شعرهاش به زبان انگلیسی در امریکا به اسم ملای رومی مشهورتر از بسیاری از شعرهای امریکایی باشه. اتفاقا بیانسه هم اسم بچه هاش را به تاثیر از این رومی به قول خودشون آقا و رومی گذاشته و قاعدتا در حال احترام به فرهنگ ایرانی ذیل دهکده جهانی نیست در حالیکه احتمالا شاید واقعا نهایتا اگر تحقیق نکرده باشه فکر میکنه رومی، رومیه! (به خاطر شهرت ترجمه های رومی و فروش فوق العادش در آمریکا طی دهه های گذشته) موضوع همونطور که اشاره کردید در تفاوت عمیق هست بین جریان سازی بی هویت و عقده مندی سلبریتیسمیک! با بخش عظیمی از نوکیسگان اتفاقا بیشتر مخالف آیین های دینی تازه به دوران رسیده (باید دیده باشید صف کشیدن جلوی مغازه در شمال شهر زیر سرما برای خرید درخت کاج و کلاه پاپانوئل) با مشتاقان فرهنگ و گرامیداشت سنن تاریخی جهان به شکل محترمش. که یکیش در حال پر کردن عقده های شخصیتیش و خلاهای متعدد ناشی از میان مایگیش هست و دیگری عمق بخشیدن به اصالت های درونی و جذب آگاهی و بخشیدن احترام که دو مقوله کاملا جدا هم هستند. که نهایتا یکیش با توجیهات کمدی! و با استحاله میرسه به پدیده قتل فرهنگ ژاپنی توسط جوانان امریکایی زدش یا برپاداشتن سنن با منشا مسیحی در جامعه مسلمان ترکیه به اسم تجدد و پشت پا زدن به فرهنگ ملی و بومی.

تصاویر سلبریتی های همیشه در صحنه را در تلاش برای سبقت گرفتن در گرامیداشت کریسمس و بابانوئل! و سال نوی میلادی را اون هم مفصل تر از خود غربی ها و جوامعی که لااقل تقویم میلادی دارند دیدم با درخت کریسمس و کلاه پاپانوئل! و ... داشتم با خودم فکر میکردم که خب، مشکلی نیست ولی برای خودشون سوال نیست که برای چی؟ با کدوم ربط؟ یک جشن سنتی/مذهبی غربی و مسیحی عمدتا که نه با تقویم ما کار داره نه با تاریخ و سنت ما نه حتی با مراودات اجتماعی و کاری ما چرا باید براش زحمت کشیده بشه (تصور کنید صف بسته بودند برای خرید درخت کریمس) تا گرامی داشته بشه و لااقل برای خودشون سوالات هویتی/اصالتی/تاریخی/اجتماعی ایجاد نمیکنه که در همین احوالات برخوردم به یک برنامه بی بی سی با چه موضوعی باشه خوبه؟ "ارتباط جشن های باستانی ایران با کریسمس" یعنی برای موضوعاتی که در ذهن بوجود میاد که در نقد مسئله یا انحرافی گفته بشه زودتر از طرحش برنامه میسازند تا توجیه و ترمیم کنند روند را. سلبریتیها که در نقش الگوها و مهره های این بازی ها هستند ولی جالبه که تا کجا براش فکر میشه در این رسانه ها و چطور انقدر هماهنگ بازی میکنند. تصور کنید برد پیت در صف سنبل و سنجد و بعد نشسته با عینک و دیوان حافظ در برگرفته منتظر تحویل سال شمسی تا فال بگیره! و مدام هم سلفی میگیره منتشر میکنه که یعنی خیلی من شبیه شما هستم. بی هویتی یک چیزه ولی میان مایگی هم یک چیز!

آمریکا کلی دیوار بتنی پیش ساخته منتقل کرده که برای یک لایه اضافی باز محصور کنه پایگاه عین الاسد را. واقعا هم تعداد زیادی هست و جالب هست بدونیم کجا تولید شدند این دیوارهای پیش ساخته. مثلا در خود عراق تولید میشه یا در ترکیه یا در اقلیم یا مثلا کویت و بعد انتقال داده میشه. اون کاروان های لجستیک که برخی دوستان اشاره میکنند پس چرا کشته امریکایی نداره حالا نه حتما از این جنس ولی بعضا مربوط به نقل و انتقال یک یپمانکار هست از ماشین الات نظامی و غیرنظامی تا احتمالا همین جنس ادوات برای ارتش ایالات متحده و نیروی امریکایی وجود نداره درشون. ولی خود این حملات هم بسیار مهم هستند چون سیستم اعصاب لجستیک را هدف قرار داده بدون بالا رفتن تنش ها از یک حد معین. ولی نیروها باید مراقب باشند چون حتما گروه ها و تیمهای عملیاتی چنینی حملاتی تحت رصد هستند و فعلا در موردشون حتما داره جمع اوری اطلاعات رخ میده و مراکزشون مشخص میشه برای اقدام احتمالی. نکته اصلی که میخواستم اشاره کنم اینه که در عراق علاوه بر پروازهای ترابری خود امریکا به پایگاه هاش خصوصا عین الاسد، یک شرکت اکراینی خدمات ترابری هست که اون هم با ایلوشین هاش گهگاه در رصدها دیده میشه خصوصا از کویت به عین الاسد رفت و امد داره. حالا شاید برخی تجهیزات را ارتش تروریست های امریکایی ترجیح میده توسط طرف ثالث منتقل کنه. اخیرا فعالیتهاش و ترددهاش از کویت به عین الاسد بسیار زیاد شده و البته سعی میکنه یک دور کامل بزنه و از نقاط بیابانی عراق (مسیر دورتر) به عین الاسد بره نه از مسیر مستقیم و مراکز جمعیتی.

برخی حملات به سوریه که از چارچوب خودش خارج میشه را با قصد دیگه ای میشه تعبییر کرد. برای مثال یکی دو روز بعد از حمله به یک نقطه به اصطلاح «ساخت موشک» به ادعای منابع صهیونیست ما شاهد حمله ای هستیم به یک نقطه نزدیک مرزهای لبنان. نقطه ای که در مسیر سرویه به لبنان قرار داره و یک منطقه مذهبی است بین راه و مثلا احتمالا توقفگاه رفت و امدهای به سوریه و لبنان. حالا امروز در سالگرد شهید در ایران کلی میهمان حضور داره که احتمالا برخیشون از لبنان مجبور بودند زمینی به سوریه بیان برای پرواز هوایی. این حمله میتونه یکجور واکنش به این ترددها باشه. معمولا جایی هم هدف قرار گرفته میشه نزدیک منطقه هدف که بگن ما میدونیم دارید میرید و میایید. نرید و بیایید!!

خب هیچ تصویری از خطوط تولید و داخل مجموعه منتشر نشد تقریبا. ولی اگر بحث ساخت بردهای الکترونیکی و ریز قطعات الکترونیکی باشه که تا قبل از این به خاطر صرفه و یا نبود تکنولوژی وارد میشد؛ اگر به تولید انبوه برسه در بحث خودکفایی هر چه بیشتر بسیاری از تسلیحات نظامی و حتی کاهش هزینه های تولید میتونه تاثیرگذار باشه. بماند کاهش ریسک قطعات وارداتی آلوده و معیوب و نشاندار و ابزارهای هدفمند ذیل اینها برای جاسوسی پنهان و انتقال اطلاعات و همچنین بستن گذرگاه های واردات و کاهش نرخ تولید تسلیحات در داخل.

این مطلب را میشد در تاپیک حاج قاسم هم زد ولی چون اشارش به موضوعی فراتر از خود شهید هست اینجا ارسال میشه. باید امیدوار بود هم مسئولان و فرماندهان ما و هم عراقی های هم مسیر قدر نسلی که در عراق در دامن حاج قاسم و ابومهدی و از «مکتب حاج قاسم» متولد و پرورش یافتند را بدونند و به درستی هدایت کنند و ازش مراقبت. یادمان شهدای مقاومت با استقرار خودروهای شهیدان در محل یادمان به دست جوانان عراقی مقاومت نکته 1: در اخبار بود که پیشنهاد تغییر نام فرودگاه بغداد به نام شهید ابومهدی داده شده بود ولی با تهدید و فشار آمریکا که در اینصورت این فرودگاه تحریم میشه دولت عراق عقب نشینی کرد. نکته 2: همون اوایل حادثه برخی پیشنهاد کردند که خودروی شهدا حفظ بشه برای یادمان در تهران، مدتی که خبری نشد حتی برخی جوانان انقلابی با خشم شروع کردند به زمین و زمان ناسزا گفتن که بله اینها اصلا عین خیالشون نیست و به فکر نیستند و همه چیز را از یاد میبرند و به فکر جمع کردن ماجرا هستند و خلاصه از این انبوه «غرهای» مطالبه گری که سریع هر کس در نقش دانای کل و یک رسانه اینستاگرامی و تلگرامی بالای منبرش میره و ... نکته 3: قطعا نام خیابان ابومهدی منتهی به فرودگاه بغدادی که ایالات متحده بعد از هزینه گزاف اشغال اون را مایملک لااقل معنوی خودش میدونه به علاوه حاکمیت عراق و خیلی چیزهای دیگه و این یادمان های خار چشم قابل تحمل نخواهد بود. فتنه گری اوباش تحت حمایت سفارت خانه ها را خواهیم دید بعدها چه پنهان و چه آشکار و چه مستقیم و چه غیرمستقیم با پیکان های متعدد به سمت جوانان عراقی مقاومت و حتی یادمان های اینچنینی از نام یک خیابان گرفته تا یک دیوار ترکش خورده و یک عکس.

اصلا بحث قدرت نیست و بله اون بحثش مفصل هست و جداست. سعی شده در این فرض تمام فرعیات و اضافات مرتبط با دو کشور کنار گذاشته بشه و پیرایه بشه اصطلاحا. فرض میکنیم دو سرزمین a , b هستند که هر کدوم با توجه به فقط یک فاکتور مربوط به خود یعنی سرزمین دست به انتخاب یک مسیر نظامی زدند. این وسط اشاره شد که مزیت های ترکیه هم فاکتور گرفته میشه و فرض میشه از نقطه شروع یعنی شاید در حدود چهل سال پیش دو کشور استارت زدند و ترکیه مسیر اتفاقا بدون محدودیت را رفت و ایران هم با توجه به وضعیتش یک مسیر خاص را انتخاب کرد. حالا با این مفروضات، دو عامل انتخاب شده که بشه بهش پاسخ تقریبا کوتاه داد تا وارد تحلیل نشیم. 1.حمله به ایران و نابودی زیرساختهای نظامی تا زمانیکه نتونه حمله موثر دیگری را انجام بده طولانی تر و پیچیده تر هست یا ترکیه؟ 2.در پاسخ به این حمله ایران بیشتر میتونه تا اون زمان مشخص ( نابودی زیرساختهای نظامی تا نتونه حمله موثر دیگری را انجام بده) خسارت به آمریکا بزنه یا ترکیه با همین ابزارهای موجود دو کشور؟ (نیروهای نیابتی و .. همه فاکتور گرفته شده) و خب مشخصا چون تهدید ما آمریکا بوده در تمام این مدت (تهدید جدی) و مثلا چهل سال پیش نزدیکترین و جدی ترین تهدیدی که براش باید فکری میشده با کمبودهای ما خب طبیعتا اتفاقا انتخاب استراتژی نظامی را سبب شده این از نقاط قوت انتخاب صورت گرفته محسوب میشه (اولویت انتخاب به سبک جنگ کلاسیک یا خاص غیرطبیعی) که با شناخت بهتر تهدید استراتژی مناسب اون انتخاب شده. منظورم این هست که تهدید هم درست شناسایی شده چون الان فرضا جنگ با آمریکا و اسراییل* به شدت محتملتر هست تا جنگ با عراق و پاکستان و ترکیه و امارات و سعودی.(حالا باز امارات و سعودی که مرز زمینی هم چندان محل بحث نیست و زرهی کمرنگ میشه) *چیزی که من میبینم معمولا در چنین موضوعاتی مغفول واقع میشه در انتخاب استراتژی؛ اینه که نباید اسراییل فراموش بشه که نقش مهمی در انتخاب ما داشته با توجه به بعد مسافت و مشکل ما در حریم هوایی همسایگان تا رسیدن به نقطه مدنظر مثلا با نیروی هوایی. یعنی گفته میشه ما چرا مسیر موشکی را با شدت بیشتر پی گرفتیم و نه مسیر هوایی ولی کسی نمیگه اولا تهدید اسراییل و امکان جنگ ما با این رژیم (در هر سه صورت جنگ با امریکا یا جنگ با هردو یا جنگ فقط با خودش) بسیار بالاتر هست و ثانیا ما در هر جنگی با امریکا هم یکی از نقاط فشارمون این رژیم خواهد بود نه فقط پایگاه های بیخ گوشمون. (در بعد تهاجمی منظورم هست والا در بعد دفاعی در مورد کارکرد نیروی هوایی و بودنش بهتر از نبودنش بحث شده قبلا)

سال 94 دیوید اوتاوای محقق مركز ویلسون واشنگتن هزینه عربستان برای جنگ یمن را روزانه بالغ بر 200 میلیون دلار برآورد کرده بود. حالا کم و بیش طی این سال ها ممکن این عدد تغییراتی کرده باشه ولی برخی موارد اضافه شدند که قطعا هزینه هاش توسط عربستان پرداخت میشه از جمله هزینه پدافند های جدید استقرار یافته و گشت های منظم و مستمر آمریکایی ها بر فراز عربستان برای حفاظت از تاسیسات نظامی و نفتی. باید دید سیستم اقتصادی عربستان که قطعا بر محور نظرات شخصی بن سلمان قرار داره تا چه زمانی میتونه این هزینه ها را تامین کنه. هرچند سعودی هر چه بیشتر هزینه های پرداختی مستقیم به امریکا را افزایش داده از طرفی سعی کرده هزینه های مربوط به مزدوران سودانی و تجهیزات منتقل کرده به داخل یمن را کاهش بده.

پیرو سوال های فرضی، فرض کنید همین حالا با حذف تمام روابط و نیابت ها و عضویت ها، آمریکا در موقعیت حمله به ترکیه یا ایران بود. دو کشور با شرایط فعلی نظامیشون و فقط مرزهای داخل کشور. آمریکا برای حمله به کدام کشور تامل بیشتری میکرد؟ (با فرض بیشترین امکان ضربه و کمترین دریافت ضربه) - توجه کنید یک سوال به شدت ساده سازی شده است و یک دو دو تا چهارتا. در کدام حمله بیشترین ضربه را میتونه بزنه و کمترین آسیب را هم دریافت کنه. قاعدتا دست آمریکا باز هست و میتونه استراتژی و شیوه و نوع سلاح ها را از تجهیزات موجودش استفاده کنه. دو کشور تقریبا و حالا با اغماض دو شیوه متفاوت دفاعی را بنابر جبر روزگار و شرایط در پیش گرفتند و البته قطعا شرایط ترکیه و دستش بسیار بازتر برده برای تقویت بنیه دفاعیش و از آسیبهای یک جنگ ویرانگر هم در تاریخ مثلا چهل ساله مورد مقایسه مصون بوده.

وزارت دفاع آمریکا مجوز فروش سیستم ضد موشکی و مقابله مادون قرمز را برای پرنده های مقیاس بزرگ* را (طبیعتا بخشی برای حفاظت ویژه برای سیسی جانشون!) از وزارت خارجه دریافت کرد. سفارش حکومت مصر شامل یک سامانه AN/AAQ-24(V)N برای ایرباس A340-200 ریاست جمهوری است. *Large Aircraft Infrared Countermeasures (LAIRCM)

حدس بزنید کدام گزینه مربوط به یک کشور و نظام به رسمیت شناخته شده و مورد حمایت تمام جامعه جهانی(!) است که همه نوع حمایت بین المللی و سیاسی و نظامی و حقوق بشری را در سطح سازمان های بین المللی دریافت میکنه و کدام گزینه مربوط به گروهی که با وجود نمایندگی اکثریت مردمان کشورش و به خاطر مبارزه با اشغالگری به شکل گسترده تحت تحریم و محاصره و قطحی و حملات مدام نظامی و سیاسی و محکومیت های گسترده توسط جهان هست و تروریستی و غیرقانونی نامیده میشه. 1.دسترسی 12 باره به سازمان های بین المللی و حقوق بشری برای بازدید از زندان ها و اسرای جنگی و تقاضا و تلاش مداوم برای تبادل اسرا و رفتار مناسب با اسرا چه در زمان اسارت و چه بعد از آن و چه زمان تبادل. 2.عدم اجازه و دسترسی هیچ نهاد بین المللی به زندان ها و اسرای جنگی، خرید اسرا از دیگر گروه ها؛ عدم تمایل به تبادل اسرا، بدرفتاری خشن با اسرا، کشته شدن چند صد اسیر در بند، وضعیت وخیم اسرا در زندان ها، زندان های مخفی، سرنوشت نامعلوم بسیاری از اسرا، شکنجه های متعدد ثبت شده در حق اسرا و ...

وارثان نسلی هستند که یک سرزمین را یک جا بالا کشیدند و حالا این نوادگان هم فکر میکنند جهان بهشون بدهکار هست در حال غارت هر جایی هستند که به دستشون میرسه. بعد برای برخی عجیب بود نتانیاهو و زنش رخت چرکهاشون را جمع میکنند میبرند در سفرهای دیپلماتیک هتلهای امریکایی چون رایگان هست براشون در این سفرها، بشوره.

سلام اشتباه نشه. قطعا من هم وجود یک فاکتور در میان فاکتورهای دیگه را مفید میدونم (حالا اصلا هر چی میخواد باشه در حوزه نظامی) در همون قدم اول وجود یک فاکتور اضافه یعنی تمکان طراحی پیچیده تر برای ما و محاسبه پیچیده تر برای دشمن و این خودش یک قدم هم در حوزه بازدارندگی و هم در حوزه جنگ رو به جلو هست. این مطلب بارها تکرار شده ولی باز به نظرم لازم به ذکر هست که ما داریم در مورد شرایط ویژه ای صحبت میکنیم. اصلا بحث در یک بستر عادی نیست و مثلا در مورد شرایط ترکیه صحبت نمیکنیم. در یک بستر عادی و با یک دشمن عادی و متوازن از لحاظ منطقی و مصداق های تاریخی و تجربیات معاصر میشه بر مبنای دو دو تا چهار تا بحث کرد ولی در یک بستر ویژه (کمبود بودجه و اجبار به انتخاب، عدم توزان شدید بین داشته های خودی و دشمن (که همین یک امر تحلیل را از بستر کلاسیک به بستر نامتقارن شیفت میده) و تحریم تکنولوژیکی/همکاری/خرید/آلیاژ و مهمتر "زمان" و تهدیدات فوری ) داریم سر انتخاب ها بحث میکنیم. فی المثل الان بله شاید نگاه میکنیم میگیم چرا سی سال پیش سراغ جنگنده نرفتیم که مثلا الان فرضا توان ساخت 10 فروند نسل چهار در سال را داشته باشیم ولی آیا تهدیدات فوری این سی سال (که اگه رخ نداده شاید به خاطر همون بازدارندگی موشکی و منطقه ای بوده و هزینه هایی که براش شده) لحاظ میشه؟ اینکه اون موقع مسئول نمیتونسته ریسک مثلا ساخت 20 موشک کمتر در سال اول این 30 سال را به جون بخره بابت اختصاص به پروژه ای که 20 سال بعد فرضا ممکن بود جواب بده یا خیر. صدها عنصر این شکلی در تصمیم دخیل بوده. اطلاع نداشتن از افزایش تحریمها به این شکل. امید به امکان خرید و چه و چه. در مورد مقایسه های تاریخی هم به نظرم از بس هم بستر و هم شرایط و فاکتورهای دخیل زیاد هستند اصلا و ابدا امکان یک مقایسه تا حدی منطبق هم وجود نداره. شرایط اصلا قابل مقایسه نیست. به بیراههه میبرن چنین مقایسه هایی نتایج را چون انطباقی وجود نداره اصلا ذیل شرایط. قبول! با این فرض توان آفندی دشمن اگر کارخانه ها و دپوهایی که اتفاقا به همین یک دلیل بیشتر سعی شده تا حد امکان محافظت شده باشه در برابر تسلیحات دورایستا، همه نابود بشند آیا از پایگاه های هوایی، شلترها و کارخنجات تعمیر و تامین قطعه و خلبان! و لجستیک نیروی هوایی و اصلا خود جنگنده ها به خاطر شرایط خاص نیاز و وابستگی به پرسنل و تجهیزات زمینی چیزی باقی میمونه؟ در فرض یک جنگ که شما نمیتونید همه جنگنده ها را فرضا صد در صد در آسمان تصور کنید و تک دشمن را هم که نمیتونید یک مرحله در نظر بگیرید و جنگنده ها پایین نیان همون بالا تا ابد تک دشمن را دفع کنند. اصلا یک سوال ویژه: یک نیروی هوایی فرضا صدفروندی (با قیمت مشخص مثلا 15 میلیارد دلار همراه تجهیزات وابسته) در چند ده پایگاه مشخص و اجباری! بیشتر آسیب پذیر خواهد بود یا مثلا 5 هزار موشک نقطه زن منتشره! در وسعت ایران (2 میلیون دلار با لانچر و تجهیزات وابسته) به همراه مثلا 100 پدافند ترکیبی (اون ده میلیارد دلار و این هم 5 میلیارد دلار جمعا 15 میلیارد دلار)؟ این سوال در رابطه با آسیب پذیری در تک دشمن هست. حالا یک سوال دیگه، با فرض زمان ایکس برای نابودی این دو دارایی؛ در این زمان ایکس کدام از دو گزینه بالا خسارت بیشتری میتونه به دشمن وارد کنه؟ یا حتی بازدارندگی بیشتری را سبب بشه؟ هشدار: در چنین بحث هایی دوستان بلافاصله با پیش فرض مخالفت با نیروی هوایی و فوق العاده غیرمنطقی دانستن این پیش فرض دیگه استدلالها را چندان توجه نمیکنند. ولی این پیش فرض را کنار بزاریم و اصلا فرض کنیم با نیروی هوایی مشکلی وجود نداره و اگر باشه استقبال هم میشه ولی در شرایط فعلی یک فرض ویژه کنیم: فرض: ما 100 فروند جنگنده داریم و دشمن فردا میخواد به ما حمله کنه. کشوری هست که حاضره این 100 فروند را بگیره به ما 5000 موشک نقطه زن با لانچر و 100 فروند پدافند زمینی ترکیبی بده. شما به عنوان یک فرمانده منطبق بر واقعیات موجود (دشمن هم آمریکا) چه انتخابی میکنید؟ با ذکر دلیل و استدلال و حساب سود و زیان منطبق بر واقعیات.

زمانی که بحث موشکی میشه دوستان عواملی مثل نیروی هوایی را وارد معادله میکنند ولی در مقابل پدافند را از معادله خارج میکنند؟ نقش پدافند در تازش هوایی برای نابودی لانچرها چرا نادیده گرفته میشه حتی اگر خودش در معرض تهدید باشه؟ مگر یک نیروی هوایی مدافع در معرض تهدید نیروی هوایی قدرتمند و انبوه دشمن نیست؟ برای حذف لانچرها استفاده از تسلیحات دورایستا و خارج از رینگ پدافندی برای لانچرهای متحرک ممکنه موفقیت مدنظر را ایجاد نکنه با توجه به زمان مورد نیاز. از طرفی پهپادها هم باید وارد رینگ پدافندی بشند که میدونیم در موضوع ارمنستان حلقه های ناقص پدافندی از دلایل موفقیت حمله پهپادی اذربایجان و ترکیه بود (حتی نیروی هوایی هم خودشون از رده مقابله خارج کردند چون ترس از دست دادن پرنده های کم تعداد در برابر پدافند برد بلند و البته اف-16 های ترک وجود داشت) و نکته اینجاست اگر بحث سرکوب پدافند را مطرح کنیم، با توجه به توان دشمن برای دشمن چه تفاوتی میکنه با نیروی هوایی و تسلیحات دقیق و جنگال و پرنده های پنهانکارش اون هم در حجم زیاد و زوایای متفاوت (بحث حمله به پایگاه های هوایی با تسلیحات دورایستا مثل کروز بماند و نابودی توان هوایی روی باند و در پایگاه) بحثش سرکوب پدافند به شکل زمینیش باشه یا سرکوب پدافند به شکل نیروی هوایی ما؟! در هر دو صورت توان سرکوب داره. مسئله اینجاست باید سنجید که برای دشمن کدام راه هموارتر خواهد بود؟ و برای ما کدام راه زمان بیشتری میخره؟ و در نتیجه با توجه به زمان و امکان آسیب زدن به دشمن کدام مسیر بیشترین تاثیر را خواهد داشت. اگر تمام فاکتورهای دیگه را حذف کنیم یک معادله سه مجهولی در سمت ما و چند مجهولی در سمت دشمن هست. داشتن تعداد زیادی لانچر پراکنده متحرک همراه با پدافند زمینی در تعداد مشخص (با بودجه ثابت) یا داشتن تعداد کمی لانچر با نیروی هوایی قاعدتا بسیار کم تعداد با توجه به بودجه که اگر بخواهیم پدافند را هم داشته باشیم باز باید بزنیم از تعداد یکی از این سه.

ترکیه ساخت یک اژدر سبک 324 م م را برای نیروی دریاییش توسط راکستان تحت پروژه ارکا کلید زد و تخمین زده میشه تا سال بعد هم اولین تحویل انجام بشه. این اژدر میتونه هم از هواپیما و هم از کشتی ضد زیردریایی ها پرتاب بشه. اژدر مارک 54 آمریکایی و اژدرهای سبک ساخت ساب و لئوناردو هم در این کارکرد تولید شدند. پ ن: ترکیه تقریبا روزی نیست که یک قرارداد تحویل، یک قرارداد تولید، یک رونمایی طرح جدید، یک تحویل سلاح، یک ساخت خارجی و ساخت مشترک رونمایی نکنه. همین دو سه روز اخیر فروش 150 میلیونی به تونس، ساخت شناور جدید قطر، طرح اژدر، چند طرح دیگه راکستان و آسلان و همکاری جدیدی با اکراین و فروش به مجارستان ... اخبار جدید صنعت دفاعیش بوده. تاکید ویژه و توجه خاص اردوغان به صنعت دفاعی باعث رشد اون در دهه اخیر خصوصا شد و بعد هم با صادرات و همکاری مشترک باعث رشد بیشتر شد. این وسط از روابط متشنج روس با اکراین هم نهایت استفاده را برده و اکراینی که ارث بزرگی برده بود از شوروی ولی زیرساخت و توان فنی و مالی بهره برداری ازش را نداشت را در برخی طرح ها برداشت کرد از ارثیش و حتی به خود اکراین شد صادر کننده. قطعا یکی از مهمترین عواملش تزریق بودجه و توجه خاص به صنعت دفاعی بوده. البته نباید از امکان همکاری فاعی و واردات تکنولوژی و عضویت ناتو و همچنین نفوذش در کشورهای حوزه بالکان و عربی و آفریقایی گذشت. برای الگوبرداری یا شناخت یک رقیب یا دشمن باید توانایی هاش را حتما شناخت بدون حب و بغض.